THẾ NÀO LÀ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG TRƯỚC PHƠI NHIỄM (PREP)?

THẾ NÀO LÀ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG TRƯỚC PHƠI NHIỄM (PREP)?

Ngày 10/7/2020 Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tổ chức lễ khởi động Dịch vụ điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP).

Tới dự buổi lễ có BS.CKII Nguyễn Đình Thoan, Phó Giám đốc Sở Y tế; Lãnh đạoTrung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh cùng trên 50 đại biểu là cán bộ các khoa phòng chuyên môn của trung tâm; Trung tâm Y tế huyện, thị xã, thành và các thành viên trong nhóm cộng đồng phòng chống HIV/AIDS.

Hiện nay, tại Việt Nam tỷ lệ nhiễm HIV ở hầu hết các nhóm có hành vi nguy cơ cao như người nghiện chích ma túy, phụ nữ bán dâm có xu hướng giảm nhanh thì tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và cộng đồng người chuyển giới lại tăng lên. Với mục tiêu hướng tới không còn người nhiễm HIV năm 2030, Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo bên cạnh các biện pháp can thiệp giúp giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV đối với những người nhiễm HIV (như điều trị ARV sớm và duy trì tải lượng HIV ở mức dưới 200 bản sao/mL) thì điều trị dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc ARV – hay gọi là PrEP là một trong những can thiệp có hiệu quả nhất để dự phòng lây nhiễm HIV cho nhóm nguy cơ cao như MSM, người chuyển giới nữ, tiêm chích ma túy, vợ/chồng/bạn tình của người nhiễm HIV.

Hiện nay, PrEP là một phần trong chiến lược dự phòng HIV toàn diện, bao gồm cả việc sử dụng bao cao su. PrEP là biện pháp dự phòng nhiễm HIV bằng cách uống thuốc kháng HIV đều đặn hằng ngày, trước khi phơi nhiễm HIV. Tuân thủ tốt có thể giảm nguy cơ lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục trên 90% và tiêm chích ma túy 70%. PrEP an toàn cho người dùng, cả phụ nữ mang thai và cho con bú.Đây cũng là cơ hội và điều kiện thuận lợi để nhóm có nguy cơ cao được dễ dàng tiếp cận dịch vụ dự phòng với chi phí thấp và hiệu quả cao.

Hiện nay, đã có hơn 2.000 khách hàng đang sử dụng dịch vụ PrEP. Dự kiến trong năm 2020, tỉnh Khánh Hòa sẽ cung cấp dịch vụ PrEP cho 80 khách hàng đồng thời triển khai các hoạt động truyền thông quảng bá dịch vụ PrEP tới các khách hàng có nhu cầu tiếp cận. Tại lễ khởi động đã có 5 bệnh nhân đăng ký sử dụng dịch vụ PrEP.

Tại buổi lễ, các đại biểu đã nghe giới thiệu khái quát quy trình triển khai chương trình Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm, hướng dẫn cung cấp dịch vụ điều trị dự phòng và tham gia thảo luận, chia sẻ, giải đáp kế hoạch triển khai chương trình trên địa bàn.

PrEP là gì?

Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV (PrEP) là việc sử dụng (uống) thuốc kháng HIV (ARV) để dự phòng lây nhiễm HIV cho người chưa nhiễm HIV nhưng có các hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

Thuốc PrEP đang được sử dụng ở Việt Nam là thuốc dạng viên uống kết hợp giữa hai thuốc Tenofovir và Emtricitabine (TDF/FTC) với hàm lượng 300mg/200mg, liều dùng uống 1 viên/ngày. Nên uống thuốc ở 1 thời điểm cố định trong ngày để tạo thói quen uống thuốc hằng ngày.

PrEP không phải là gì?

- PrEP không phải là PEP, PEP là Điều trị dự phòng sau phơi nhiễm HIV, được sử dụng trong vòng 72 giờ sau khi phơi nhiễm với HIV, tốt nhất trong 2-6 giờ sau phơi nhiễm.

- PrEP không phải là điều trị HIV, PrEP chỉ dành cho những người không nhiễm HIV đối vớingười nhiễm HIV thì phải sử dụng các thuốc khác.

- PrEP không phải là K=K. K = K là những người nhiễm HIV điều trị thuốcARV mỗi ngàyđể đạt được ức chế tải lượng HIVvà không làm lây truyền HIV sang bạn tình của họ.

- PrEP không phải là vắc xin phòng HIV vì PrEP là một loại thuốc sử dụng hàng ngày để ngăn ngừa lây nhiễm HIV, thuốc này sẽ mất hiệu lực khi ngừng dùng thuốc.

Ai có thể sử dụng PrEP?

PrEP dành cho những người chưa nhiễm HIV và có hành vi nguy cơ nhiễm HIV cao. PrEP được sử dụng đối với: người nam có quan hệ tình dục đồng giới; người chuyển giới nữ; người bán dâm; người tiêm chích ma túy; bạn tình của người nhiễm HIV và người nhiễm HIV đó chưa điều trị ARV hoặc điều trị ARV nhưng tải lượng HIV trên 200 bản sao/ml máu.

PrEP có thể là một lựa chọn tốt cho bạn nếu:

• Bạn đang có vợ/chồng hoặc một mối quan hệ tình dục với một bạn tình nhiễm HIV, người đó có tải lượng HIV chưa dưới ngưỡng phát hiện (tải lượng HIV vẫn còn trên 200 bản sao/ml máu) hoặc không rõ tải lượng HIV của bạn tình là bao nhiêu.

• Bạn là một người nam đồng tính hoặc nam lưỡng tính, có nhiều bạn tình và bạn không sử dụng bao cao su một cách thường xuyên.

• Bạn là một người nam đồng tính hoặc nam lưỡng tính đang trong một mối quan hệ tình dục mới nhưng chưa biết tình trạng HIV của bạn tình và bạn không sử dụng bao cao su một cách thường xuyên.

• Bạn không sử dụng bao cao su với bạn tình khác giới trong khi không biết tình trạng nhiễm HIV của bạn tình và có nguy cơ nhiễm HIV cao (ví dụ: bạn tình của bạn có tiêm chích ma túy, có nhiều bạn tình hoặc có bạn tình là lưỡng tính nam)

• Bạn quan hệ tình dục vì tiền hoặc quà tặng và sử dụng bao cao su không thường xuyên.

• Bạn có sử dụng chung bơm kim tiêm với người khác hoặc đã tham gia chương trình điều trị cho người nghiện tiêm chích ma túy.

• Nếu bạn là phụ nữ muốn có thai mà bạn tình bị nhiễm HIV, thì có thể dùng PrEP để bảo vệ bản thân và con của mình không bị lây nhiễm bệnh.

PrEP có hiệu quả không?

Nếu người sử dụng PrEP tuân thủ theo chỉ định của bác sỹ, PrEP sẽ hầu như loại bỏ nguy cơ bạn bị nhiễm HIV với hiệu quả dự phòng nhiễm HIV lên đến 96 – 99%.

Một số thử nghiệm lớn và nổi tiếng đã được thực hiện trên toàn thế giới đã tiếp tục chứng minh tính hiệu quả của PrEP.

PrEP sẽ đạt hiệu quả và có tác dụng bảo vệ: Sau khi uống đủ 7 ngày liên tục đối với quan hệ tình dục qua đường hậu môn (thường với nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới – MSM) và sau khi uống đủ 21 ngày liên tục với quan hệ tình dục qua đường âm đạo và qua đường máu.

Theo khuyến cáo mới nhất của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), đối với nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới còn có thể sử dụng PrEP theo một cách khác, đó là sử dụng PrEP theo tình huống (ED-PrEP). Bạn cần uống 02 viên thuốc PrEP trước khi có quan hệ tình dục qua đường hậu môn từ 02 đến 24 giờ và tiếp tục uống viên thứ 3 sau 24 giờ từ khi uống liều đầu tiên và viên thứ 4 sau 24 giờ từ khi uống liều thứ hai. ED-PrEP được khuyến cáo chỉ sử dụng cho nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới và có tần xuất quan hệ tình dục thấp (<2 lần/ tuần).

Nếu sử dụng PrEP, liệu có cần sử dụng bao cao su?

Điều này tùy thuộc vào trường hợp của bạn, PrEP sẽ bảo vệ bạn khỏi HIV, nhưng sẽ không thể bảo vệ bạn khỏi các bệnh truyền nhiễm lây truyền qua đường tình dục (STIs). Sử dụng bao cao su là cách tốt nhất để ngăn chặn các STIs khác như lậu, giang mai, chlamydia vàmột số bệnh khác như viêm gan B, viêm gan C. Ngoài ra, PrEP cũng không có tác dụng trong việc ngăn ngừa mang thai. Để được bảo vệ toàn diện nhất có thể cần thực hiện uống PrEP song song với việc sử dụng bao cao su.

Làm thế nào để tôi có thể bắt đầu sử dụng PrEP?

Bạn cần đến 1 cơ sở điều trị PrEP và tiến hành làm xét nghiệm HIV trước khi bắt đầu sử dụng PrEP, điều này được thực hiện để chắc chắn rằng bạn không nhiễm HIV. Nếu bạn đã nhiễm HIV thì việc sử dụng PrEP có thể làm tăng khả năng kháng thuốc và khiến việc điều trị HIV trở nên khó khăn hơn.

Ngoài ra bạn cần thực hiện một số xét nghiệm khác trước khi bắt đầu sử dụng PrEP như: xét nghiệm Creatinine, xét nghiệm viêm gan B, viêm gan C và xét nghiệm các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Khi sử dụng PrEP, bạn cần đến gặp bác sỹ để kiểm tra thường xuyên theo yêu cầu của bác sỹ (khoảng 3 tháng/lần)

PrEP có cần phải điều trị suốt đời không?

Không giống như điều trị HIV, Bạn không cần phải sử dụng PrEP suốt đời. Bạn có thể ngừng sử dụng PrEP khi bạn không còn nguy cơ lây nhiễm HIV. . Ví dụ: bạn có thể ngừng sử dụng PrEP khi bạn bước vào một mối quan hệ bạn biết chắc chắn mối quan hệ này là một mối quan hệ chung thủy, vợ/chồng hoặc bạn tình của bạn đã có tải lượng HIV dưới 200 bản sao/ml máu, hoặc là bạn phát hiện mình có thai và không còn quan hệ tình dục nữa….

- Đối với người quan hệ tình dục qua đường âm đạo và nguy cơ lây nhiễm qua đường máu: PrEP cần được tiếp tục sử dụng đến hết 28 ngày sau lần phơi nhiễm cuối cùng.

- Đối với nam quan hệ tình dục đồng giới qua hậu môn: cần được tiếp tục sử dụng thuốc PrEP 2 ngày sau lần quan hệ tình dục cuối cùng.

Nếu bạn ngừng sử dụng PrEP bạn cần đến cơ sở điều trị PrEP để kiểm tra lần cuối và thực hiện các chỉ định của bác sỹ. Đối với người quan hệ tình dục qua đường âm đạo và nguy cơ lây nhiễm qua đường máu: PrEP cần được tiếp tục sử dụng đến hết 28 ngày sau lần phơi nhiễm cuối cùng; đối với nam quan hệ tình dục đồng giới qua hậu môn: cần được tiếp tục sử dụng thuốc PrEP 2 ngày sau lần quan hệ tình dục cuối cùng. Và đương nhiên bạn có thể quay lại sử dụng PrEP khi bạn cảm thấy mình lại bắt đầu có nguy cơ nhiễm HIV.

PrEP có tác dụng phụ nào không?

Ở một số người, PrEP có thể gây ra một số tác dụng phụ nhỏ như buồn nôn, nôn, mệt mỏi và chóng mặt, nhưng những điều này thường sẽ biến mất trong một thời gian ngắn khoảng 1-2 tuần.

Trong một số ít trường hợp, PrEP cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng thận. Nếu bạn đang sử dụng PrEP và gặp bất kỳ tác dụng phụ nào nghiêm trọng hoặc tác dụng phụ kéo dài, cần đến ngay cơ sở PrEP và gặp bác sĩ điều trị của mình để được tư vấn và kiểm tra.

Văn Hanh