TÌNH HÌNH HIV/AIDS CÓ XU HƯỚNG GIẢM NHƯNG CHƯA ỔN ĐỊNH

TÌNH HÌNH HIV/AIDS CÓ XU HƯỚNG GIẢM NHƯNG CHƯA ỔN ĐỊNH

Theo báo cáo của Cục phòng chống HIV/AIDS – Bộ Y tế, tính đến ngày 30/10/2019, số người nhiễm HIV toàn quốc là 211.996 người; Trong 10 tháng đầu năm 2019 phát hiện 8.280 nhười nhiễm HIV, số bệnh nhân AIDS là 1.553 người, số bệnh nhân tử vong do AIDS là 759 người.

Tỷ lệ nhiễm HIV ở nam giới chiếm đến 75%, tuy nhiên nữ giới nhiễm HIV có xu hướng gia tăng. Độ tuổi nhiễm HIV/AIDS chủ yếu là nhóm 16-49 tuổi, trẻ dưới 15 tuổi nhiễm HIV có xu hướng giảm. Trong 3 đường lây, đường lây truyền qua đường tình dục có xu hướng gia tăng và lây truyền qua đường máu có xu hướng giảm; tỷ lệ nhiễm HIV do lây truyền từ mẹ thấp và có xu hướng giảm qua các năm.

Đối với các nhóm có nguy cơ cao, tỷ lệ hiện nhiễm HIV trong nhóm tiêm chích ma túy có xu hướng giảm từ năm 2001 đến 2015, nhưng 3 năm trở lại đây có xu hướng tăng trở lại. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục với nam có xu hướng tăng nhanh, từ 2,3% năm 2012 tăng lên 10,8% vào năm 2018. Phân tích khảo sát của Trường Đại học Y Hà Nội cho thấy, nhóm 16-24 tuổi của nhóm nam quan hệ tình dục với nam, tỷ lệ hiện nhiễm tại thời điểm ban đầu tháng 7/2017 là 9,5%, đến tháng 6/2019 tỷ lệ này tăng lên 13,1%; Đối với nhóm tuổi 25-29 năm 2017 là 14,1%, năm 2019 tăng lên 16,6%; nhóm từ 30 tuổi trở lên, năm 2017 là 15,4%, năm 2019 tăng lên 17,8%. Tổng chung với mẫu theo dõi 1.893 nam quan hệ tình dục với nam; tỷ lệ hiện nhiễm tại thời điểm tháng 7/2017 là 11,2%, đến tháng 6/2019, tức 2 năm sau tỷ lệ hiện nhiễm HIV của nhóm nam quan hệ tình dục với nam là 14,4%, tăng 3,2%, đồng thời tỷ lệ hiện nhiễm HIV tăng ở tất cả các nhóm tuổi. Kết quả nghiên cứu cũng lưu ý, trung bình sau một năm nếu không có can thiệp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm sẽ có 7 người nhiễm HIV mới trong số 100 người nam quan hệ tình dục đồng giới trước đó không nhiễm.

Nhận định chung tình hình dịch HIV/AIDS, ở giai đoạn 2005-2010 dịch HIV có xu hướng giảm mạnh nhưng chưa ổn định; mỗi năm có khoảng 10.000 trường hợp nhiễm HIV được phát hiện trong khi mục tiêu là phải giảm dưới 1.000 trường hợp/ năm; xu hướng lây truyền HIV qua quan hệ tình dục gia tăng từ năm 2010; năm 2018 có 52% người nhiễm HIV thông báo lây truyền qua quan hệ tình dục. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục với nam, nhóm tiêm chích ma túy gia tăng.

Đối với công tác dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con; tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con giảm từ 10% vào năm 2011 xuống còn 2,6% vào tháng 6/2019. Các hoạt động đã được triển khai tốt là tư vấn xét nghiệm HIV sớm cho phụ nữ mang thai tại các tuyến y tế cơ sở, thực hiện điều trị thuốc ARV cho mẹ và dự phòng cho con bằng phác đồ 3 thuốc phát huy rất hiệu quả từ năm 2015; triển khai tốt việc xét nghiệm PCR xác định tình trạng nhiễm HIV sớm cho trẻ phơi nhiễm; các dịch vụ kết nối điều trị tiếp tục cho mẹ và trẻ sau sinh triển khai tốt.

Một nội dung quan trọng là chuyển giao sử dụng liên quan HIV/AIDS từ nguồn bảo hiểm y tế; từ năm 2013 Chính phủ ban hành đề án đảm bảo tài chính; giai đoạn từ năm 2014-2017 các cơ sở y tế toàn quốc kiện toàn cơ sở điều trị hỗ trợ người nhiễm HIV tham gia bảo hiểm y tế, năm 2018 thực hiện mua sắm thuốc ARV tập trung cấp quốc gia; từ năm 2019 thực hiện cung cấp ARV và xét nghiệm tải lượng virút từ nguồn bảo hiểm y tế. Như vậy hỗ trợ điều trị ARV nguồn bảo hiểm y tế thực hiện có 2 nội dung là hỗ trợ bệnh nhân mua thẻ bảo hiểm y tế và hỗ trợ đồng chi trả cho thuốc ARV.

Thực tế cho thấy tỷ lệ người nhiễm HIV tham gia bảo hiểm y tế tăng từ 36% năm 2016 lên 90% vào tháng 9/2019; vận động người nhiễm HIV mua thẻ bảo hiểm y tế; hỗ trợ các trường hợp không có khả năng mua thẻ bảo hiểm y tế và trường hợp người nhiễm HIV chưa có giấy tờ tùy thân mua thẻ bảo hiểm y tế có dán ảnh.

Ngày 8/3/2019 là ngày đánh dấu mốc người nhiễm HIV đầu tiên nhận thuốc ARV từ nguồn bảo hiểm y tế; toàn quốc hiện có trên 42.000 người đang điều trị từ nguồn này. Cục phòng chống HIV/AIDS có nhận định, tình hình dịch vẫn chưa ổn định, mục tiêu đặt ra số trường hợp nhiễm HIV hàng năm phải dưới 1.000 trường hợp còn xa so với thực tế là 10.000 trường hợp; các nhóm khó tiếp cận như nam quan hệ tình dục với nam, nghiện chích ma túy tiếp tục tăng trường hợp nhiễm HIV mới; tình hình sử dụng ma túy tổng hợp phức tạp; trong khi đó kinh phí các nguồn mục tiêu giảm dần; nguồn viện trợ cắt giảm; bảo hiểm y tế mới chuẩn bị triển khai. Đối với công tác cán bộ, do sát nhập Trung tâm phòng chống HIV/AIDS vào mô hình mới Trung tâm Kiểm soát bệnh tật nên nhân lực chuyên môn phòng chống HIV/AIDS có ảnh hưởng; chế độ đãi ngộ cán bộ ít, nhân viên tiếp cận cộng đồng cũng bị cắt giảm do thiếu kinh phí hỗ trợ./.

Hoa Đăng