THUỐC INH ĐIỀU TRỊ LAO TIỀM ẨN CHO NGƯỜI NHIỄM HIV

THUỐC INH ĐIỀU TRỊ LAO TIỀM ẨN CHO NGƯỜI NHIỄM HIV

Hiện nay, điều trị HIV/AIDS bằng thuốc kháng vi rút HIV (ARV) là một trong những biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để phòng, chống HIV/AIDS.

Điều trị ARV giúp cho người bệnh nâng cao sức khỏe, giảm tử vong và giảm lây nhiễm HIV cho người khác trong cộng đồng. Điều trị HIV/AIDS đã được triển khai tại Việt Nam từ năm 2000, hiện cả nước có trên 142.000 người nhiễm HIV đang điều trị bằng thuốc ARV, chiếm khoảng 70% số người nhiễm HIV đã được phát hiện đang còn sống. Theo đánh giá của các chuyên gia HIV/AIDS, Việt Nam là một trong những nước có chất lượng điều trị HIV/AIDS tốt của thế giới; kết quả xét nghiệm tải lượng vi rút 9 tháng đầu năm 2019 của gần 70.000 bệnh nhân đang điều trị ARV trên toàn quốc cho thấy có 95% bệnh nhân có tải lượng vi rút HIV dưới ngưỡng phát hiện là 200 bản sao/ml máu; Có 96% bệnh nhân có tải lượng vi rút HIV dưới ngưỡng ức chế (dưới 1.000 bản sao/ml máu); Bằng chứng khoa học trên thế giới đã chứng minh, khi người nhiễm HIV tuân thủ điều trị thuốc ARV đúng theo hướng dẫn của thầy thuốc, có tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện thì không thể lây HIV cho người khác qua con đường quan hệ tình dục (không phát hiện = không lây nhiễm).

Theo Ts Đỗ Thị Nhàn - Trưởng phòng điều trị, Cục phòng chống HIV/AIDS, các cơ sở điều trị HIV cần triển khai đồng bộ 3 chiến lược: phát hiện tích cực bệnh lao, điều trị lao tiềm ẩn, kiểm soát nhiễm khuẩn lao trong công tác dự phòng bệnh lao đối với người nhiễm HIV. Điều trị sớm thuốc ARV cho người nhiễm HIV sẽ làm giảm tỷ lệ mắc lao cũng như tỷ lệ tử vong do lao, đặc biệt khi được điều trị lao tiềm ẩn bằng thuốc kháng lao.

Theo các chuyên gia bệnh lao, các triệu chứng để sàng lọc lao, đối với người lớn là ho, sốt, sụt cân, ra mồ hôi ban đêm; đối với trẻ em theo dõi trọng lượng cơ thể, trẻ không tăng cân hoặc thiếu cân so với độ tuổi hoặc trẻ bị sụt cân từ trên 5% so với lần kiểm tra gần đây nhất; theo dõi triệu chứng sốt, có ho hoặc khò khè, có tiếp xúc với người bệnh lao. Kết quả sàng lọc lao dương tính khi có một hoặc nhiều triệu chứng trên, bệnh nhân cần được chẩn đoán bệnh lao và điều trị nếu được chẩn đoán mắc lao; kết quả sàng lọc lao âm tính khi không có bất cứ triệu chứng nào ở trên, có thể loại trừ lao tiến triển, tiến hành điều trị lao tiềm ẩn.

Ths Nguyễn Thế Tài - Phó Giám đốc Bệnh viện lao và bệnh phổi tỉnh Khánh Hòa cho biết, khi sàng lọc lao dương tính cần chuyển bệnh nhân đến cơ sở điều trị lao để chẩn đoán xác định và điều trị lao. Tùy theo điều kiện của cơ sở y tế có thể là nhuộm soi đờm trực tiếp, cần chú ý hướng dẫn người bệnh lấy đờm đúng cách, có thể lấy 2 mẫu tại chỗ cách nhau ít nhất 2 giờ. Thời gian cho kết quả trong ngày đến khám. Xét nghiệm Xpert MTB/RIF là xét nghiệm ưu tiên dùng để chẩn đoán lao cho người nhiễm HIV do độ nhạy và độ đặc hiệu cao hơn xét nghiệm nhuộm soi trực tiếp, xét nghiệm Xpert có kết quả sớm sau xét nghiệm là 2 giờ.

Xét nghiệm cấy đờm được thực hiện khi nhuộm soi đờm trực tiếp có kết quả AFB âm tính, áp dụng cho các bệnh viện tuyến tỉnh trở lên. Các cơ sở không có khả năng nuôi cấy, có thể lấy mẫu đờm chuyển đến các phòng xét nghiệm thực hiện nuôi cấy. Thời gian có thể cho kết quả dương tính sau 2 tuần khi nuôi cấy ở môi trường lỏng (MGIT).

Trong trường hợp không có bằng chứng vi khuẩn, chẩn đoán lao có thể dựa vào lâm sàng và kết quả hình ảnh trên phim X-quang lồng ngực; chụp cắt lớp vi tính sẽ thấy được hình ảnh các tổn thương hang lao hoặc các tổn thương gợi ý lao. Chẩn đoán bệnh lao, điều trị dự phòng bệnh lao đã được Bộ Y tế ban hành theo Quyết định số 3126/QĐ-BYT ngày 23/5/2018.

Ths Tài lưu ý, điều trị lao tiềm ẩn có thể tiến hành ngay sau hoàn thành điều trị lao; điều trị lao tiềm ẩn cho trường hợp người bệnh bỏ điều trị ARV trên 3 tháng quay trở lại điều trị ARV. Đối với người bệnh được chẩn đoán và điều trị lao kháng thuốc cần hội chẩn chuyên khoa lao để lựa chọn phác đồ điều trị lao tiềm ẩn sau khi hoàn thành.

Phác đồ thuốc INH điều trị lao tiềm ẩn cho người nhiễm HIV được chỉ định đối với người lớn và trẻ vị thành niên nhiễm HIV được loại trừ mắc lao tiến triển, không phụ thuộc vào tình trạng miễn dịch kể cả phụ nữ mang thai, người bệnh đang điều trị ARV và người bệnh đã từng điều trị lao trước đây. Đối với trẻ em, nếu trẻ trên 12 tháng tuổi và không có bằng chứng mắc lao tiến triển dựa vào sàng lọc lâm sàng cũng như không tiếp xúc với người mắc bệnh lao; nếu trẻ dưới 12 tháng tuổi mà trẻ có tiếp xúc với người bệnh lao và được loại trừ mắc lao tiến triển trẻ được chỉ định điều trị INH.

Bệnh nhân điều trị cần được tái khám và lãnh thuốc theo lịch tái khám và lãnh thuốc ARV; theo dõi tác dụng phụ. Nếu người bệnh xuất hiện dấu hiệu nghi mắc lao khi đang điều trị INH, chuyển người bệnh đến chuyên khoa lao để chẩn đoán bệnh lao; nếu người bệnh không mắc lao tiếp tục điều trị dự phòng đủ liệu trình. Lưu ý đối với trẻ em cần tái khám 1 lần/tháng, khi tái khám phải cân trẻ, đánh giá sự tuân thủ điều trị và tìm các dấu hiệu tác dụng ngoài ý muốn của thuốc lao như vàng da, vàng mắt; cần điều chỉnh liều điều trị theo cân nặng hàng tháng./.

Anh Huy