NHỮNG LƯU Ý TRONG ĐIỀU TRỊ HIV/AIDS

NHỮNG LƯU Ý TRONG ĐIỀU TRỊ HIV/AIDS

Ngày 20/11/2019, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 5456/QĐ-BYT về “Hướng dẫn điều trị và chăm sóc HIV/AIDS”.

Theo Bs Nguyễn Hữu Hải - Phòng Điều trị HIV/AIDS, Cục Phòng chống HIV/AIDS, điều trị bằng thuốc ARV là một biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất để phòng chống HIV/AIDS. Điều trị HIV/AIDS được triển khai tại Việt Nam từ năm 2000. Cả nước hiện có trên 142.000 người nhiễm HIV đang điều trị ARV, chiếm khoảng 70% số người nhiễm HIV đã được phát hiện đang còn sống. Kết quả xét nghiệm tải lượng virút năm 2019, có 96% bệnh nhân có tải lượng virút dưới ngưỡng ức chế đạt dưới 1.000 bản sao/ml máu và 95% bệnh nhân có tải lượng virút dưới ngưỡng phát hiện là 200 bản sao/ml máu.

Bs Nguyễn Hữu Hải cho biết, những trường hợp cần xét nghiệm HIV là người có hành vi nguy cơ nhiễm HIV như tiêm chích ma túy, bán dâm, quan hệ tình dục đồng giới, chuyển giới, người có quan hệ tình dục không an toàn với người sử dụng ma túy. Người mắc bệnh lao, mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, viêm gan C. Người khám có những triệu chứng gợi ý nhiễm HIV; phụ nữ mang thai; vợ, chồng, con và cả người nhiễm HIV; anh chị em của trẻ nhiễm HIV; người phơi nhiễm HIV. Đối với trẻ nhỏ dưới 18 tháng tuổi, thực hiện xét nghiệm PCR phát hiện AND/ARN virút để khẳng định nhiễm HIV hay không, bao gồm trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HIV, trẻ có mẹ không rõ tình trạng nhiễm HIV nhưng có triệu chứng nghi ngờ bệnh HIV/AIDS và/hoặc có kháng thể kháng HIV dương tính.

Đối với trường hợp người có kết quả xét nghiệm HIV dương tính cần chuyển ngay đến dịch vụ chăm sóc, điều trị ARV và dự phòng lây nhiễm HIV. Trường hợp người nhiễm HIV không đến cơ sở chăm sóc điều trị, nhân viên y tế phối hợp với Trung tâm Kiểm soát bệnh tật, Trung tâm Y tế huyện hoặc nhóm tiếp cận cộng đồng để tiếp cận người nhiễm HIV hỗ trợ điều trị ARV sớm.

Bệnh HIV tiến triển đối với người lớn và người trẻ nhiễm HIV từ 5 tuổi trở lên có xét nghiệm CD4 dưới 200 tế bào/mm3 hoặc bệnh ở giai đoạn lâm sàng 3 hoặc 4. Đối với trẻ nhiễm HIV dưới 5 tuổi, tất cả đều được coi là bệnh HIV tiến triển.

Mục đích điều trị thuốc ARV là ức chế tối đa và lâu dài quá trình nhân lên của HIV trong cơ thể, giúp phục hồi chức năng miễn dịch. Lợi ích điều trị ARV giúp người bệnh giảm nguy cơ tử vong liên quan HIV; dự phòng lây HIV cho người khác, cho mẹ sang con. Nguyên tắc điều trị ARV là điều trị ngay khi người bệnh được chẩn đoán nhiễm HIV, phối hợp đúng cách ít nhất 3 loại thuốc ARV, đảm bảo tuân thủ điều trị hàng ngày, liên tục, suốt đời.

Đối với người nhiễm HIV đồng thời mắc lao, nguyên tắc điều trị lao sớm và không được trì hoãn điều trị lao khi nhiễm HIV; điều trị ARV sau 2 tuần đến 8 tuần kể từ khi bắt đầu điều trị lao; trường hợp CD4 dưới 50 tế bào/mm3 điều trị ARV trong vòng 2 tuần kể từ khi bắt đầu điều trị lao sau khi đã dung nạp với các thuốc kháng lao.

Ở thời điểm đăng ký điều trị, người bệnh cần thực hiện các xét nghiệm số lượng tế bào CD4, công thức máu, creatinin, AST, ALT, HBsAg, anti- HCV, CrAg cho trường hợp có CD4 < 100 tế bào/mm3; thử thai đối với phụ nữ chỉ định điều trị DTG; xét nghiệm chẩn đoán lao nếu sàng lọc lao dương tính và các xét nghiệm khác theo chỉ định của bác sĩ. Trong quá trình điều trị ARV bệnh nhân cần được xét nghiệm creatinin 6-12 tháng /lần khi sử dụng TDF hoặc có nghi ngờ tổn thương thận (mức lọc cầu thận); xét nghiệm tải lượng virút và một số xét nghiệm khác.

Nếu trường hợp có dấu hiệu thất bại điều trị lâm sàng hoặc miễn dịch hoặc khi tải lượng HIV ≥ 200 bản sao/ml, các bác sĩ sẽ xem xét hội chẩn, chẩn đoán và xử trí thất bại điều trị ARV. Đối với điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, mục đích nhằm đạt được tải lượng HIV dưới ngưỡng ức chế, tốt nhất là dưới ngưỡng phát hiện để giảm nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con. Cần điều trị ARV càng sớm càng tốt cho phụ nữ mang thai sau khi phát hiện nhiễm HIV. Phụ nữ mang thai nhiễm HIV cần được theo dõi hàng tháng đặc biệt vào thời điểm gần ngày dự kiến sinh.

Mẹ có nguy cơ cao lây nhiễm HIV cho con khi có ít nhất một trong các tiêu chuẩn: chưa điều trị ARV hoặc mới điều trị ARV dưới 4 tuần tính đến thời điểm sinh; tải lượng HIV ≥ 200 bản sao/ml, trong vòng 4 tuần trước khi sinh; phát hiện nhiễm HIV muộn lúc chuyển dạ hoặc ngay sau sinh hoặc đang cho con bú.

Các bác sĩ lưu ý, điều trị ARV dự phòng nhiễm HIV cho trẻ ngay sau khi sinh càng sớm càng tốt và trước 72 giờ kể từ sinh. Nếu phát hiện tình trạng phơi nhiễm của trẻ trên 72 giờ tuổi: có 2 trường hợp, một là nếu trẻ bú mẹ, cho trẻ uống thuốc dự phòng ngay; hai là trẻ không bú mẹ, không cần cho trẻ uống ARV dự phòng.

Trong trường hợp kết quả xét nghiệm HIV sàng lọc của mẹ có phản ứng tại thời điểm chuyển dạ hoặc sau sinh thì tư vấn điều trị dự phòng ARV cho trẻ; nếu sau đó kết quả xét nghiệm khẳng định mẹ có HIV âm tính thì ngừng điều trị dự phòng cho trẻ. Trường hợp trẻ uống thuốc AZT/3TC/NPV cần lấy máu xét nghiệm PCR lúc sinh ngay trước khi uống thuốc; nếu không thể thực hiện xét nghiệm PCR và không có sirô AZT và NPV vẫn cho phác đồ 3 thuốc và chỉ định chẩn đoán sớm nhiễm HIV cho trẻ theo hướng dẫn của Bộ Y tế./.

Hữu Lai