CÁC LOẠI MA TÚY KÍCH THÍCH – NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

CÁC LOẠI MA TÚY KÍCH THÍCH – NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT

Ma túy kích thích là các chất đa dạng về mặt hóa học, giống ở khả năng kích hoạt, gia tăng hoặc nâng cao hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Các loại ma túy kích thích thường gặp là cocaine, chất kích thích dạng Amphetamine, các chất kích thần mới như cathinones tổng hợp, phenethylamines aminoindanes và piperazine, những chất này còn được gọi là “muối tắm”.

Cocaine thường gặp ở ba dạng: cocaine HCL thường là loại bột có thể dùng đường hít hoặc tiêm, nhét vào hậu môn. Cocaine dạng tự nhiên sử dụng đường hút, thường hút bằng ống điếu. Loại ở khu vực Mỹ La tinh là bột coca, chiết xuất từ lá coca, cuốn thành điếu hoặc dùng ống để hút.

Cocaine là một chất kích thích mạnh, nhanh hết tác dụng khiến người dùng liên tục phải dùng thêm liều; khi dùng đường hít, cocaine tạo ra một làn sóng khoái cảm chậm, sau đó là trạng thái bình ổn và sau cùng là giai đoạn xuống cơn. Nếu hút hoặc tiêm, cocaine gây tác động mạnh mẽ hơn; để tránh trạng thái suy sụp sau đó, một số người dùng lập lại nhiều liều để tìm cảm giác phê sướng, chu kỳ này có thể mất từ 5-10 phút.

Các nghiên cứu của UNAIDS cho thấy, nhóm người sử dụng cocaine thì tỷ lệ nhiễm HIV trung bình là 10%, tỷ lệ mắc bệnh viêm gan C chiếm 46% ở Mỹ, tỷ lệ mắc viêm gan B khoảng 7%. Đối với nhóm tiêm chích cocaine, tỷ lệ nhiễm HIV cao hơn đến 29%, tỷ lệ mắc viêm gan C gần 50%, tỷ lệ viêm gan B từ 25-30,5% ở Bắc Mỹ còn ở Brazil là 27-55%.

Đối với chất kích thích dạng Amphetamine (ATS), Meth là ma túy tổng hợp ATS có thể dùng bằng đường uống, đường hít ngửi, hút dạng hơi (ống điếu), nhét vào hậu môn hoặc tiêm chích. Chất ADMA là một chất tìm thấy trong thuốc lắc và được xếp vào nhóm ATS, nguy cơ về sức khỏe của thuốc lắc thường thấp hơn so với Amphetamine, Meth.

Theo các chuyên gia, khi hút hoặc tiêm chích ATS sẽ gây cơn phê sướng gần như ngay lập tức, nếu hít và dùng đường miệng sẽ cho cảm giác phê đến từ từ. Tùy thuộc đường dùng, mức độ dung nạp, tác dụng của ATS có thể kéo dài khoảng 4h hoặc đến 24h đối với người mới sử dụng. Một số người dùng Meth thấy mình là người bất khả chiến bại, muốn tham gia các hành vi nguy cơ cao dẫn đến tăng nguy cơ lây nhiễm HIV. Người sử dụng ATS có thể bị mất ngủ, căng thẳng, nguy cơ cao tim mạch, lâu dài cơ thể bị lệ thuộc, loạn thần, hoang tưởng, lo âu và trầm cảm.

Tỷ lệ nhiễm HIV ở người sử dụng ATS không tiêm chích từ 1-18,5%, đối với nhóm sử dụng đường tiêm chích cao hơn từ 3-28%. Đối với tỷ lệ nhiễm viêm gan C ở nhóm không tiêm chích tỷ lệ từ 2,5-43,5%, nhóm tiêm chích tỷ lệ này cũng cao hơn.

Đối với các chất kích thần mới (NPS) có những loại như lá khát, muối tắm, Meth, chất được tổng hợp từ Ephedrine/Pseudoephedrine (thuốc cảm). Chất NPS này được dùng nhiều ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới, nó làm tăng khoái cảm tình dục, kéo dài, tăng cường cơn cực khoái. Người sử dụng thường dùng đường tiêm thường xuyên hơn, dùng chung thiết bị lọc, pha trộn và vật chứa.

Các chất NPS thay đổi nhiều chất mới xuất hiện trên thị trường; khi thiếu nguồn cung cấp Heroin, các NPS tổng hợp giá thấp, dễ mua hơn.

Nguy cơ khi sử dụng NPS là tăng sự lây nhiễm HIV, lây nhiễm viêm gan C, tăng tỷ lệ quan hệ tình dục không an toàn qua đường hậu môn, âm đạo, dùng chung ống tẩu, ống hút và dụng cụ tiêm chích.

Theo báo cáo của tổ chức UNAIDS, đến cuối năm 2017, trên toàn thế giới tổng số người từ 15-64 tuổi sử dụng ma túy ít nhất 1 lần/năm vừa qua là 271 triệu người, trong đó có 35 triệu người có rối loạn sử dụng ma túy.

Báo cáo ghi nhận có khoảng 68 triệu người sử dụng chất kích thích, trong đó 38 triệu người sử dụng Amphetamine/Meth; 18,1 triệu người sử dụng Cocain; 22 triệu người sử dụng Ectasy. Năm 2017 có khoảng 585.000 người chết vì ma túy. Ở khu vực Bắc Mỹ chất phổ biến hay dùng nhất là Cocain, Meth, những chất khác là Ectasy, Amphetamine. Ở khu vực Đông Nam Á, chất phổ biến hay dùng là Meth, còn những chất khác là Amphetamine, Ectasy, Cocain, NPS.

Khu vực Đông Nam Á được đánh giá là thị trường chất kích thích dạng Amphetamine (ATS) sôi động nhất thế giới. So với năm 2010, lượng bắt giữ ATS tăng gấp 10 lần năm 2017. Thái Lan, Trung Quốc là những nước sản xuất ATS lớn nhất Châu Á, độ tinh khiết ATS tăng lên và giá bán giảm nhiều lần trong 5 năm qua. Số người điều trị các rối loạn bệnh lý thực thể và tâm thần do ATS tăng gấp 3 lần tính từ năm 2013.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Công an năm 2020, toàn quốc có 235.012 người nghiện có hồ sơ quản lý, trong đó nam giới chiếm 96,2%. Có 46 tỉnh, thành phố số lượng người nghiện tăng hơn so với năm 2019; đa số người nghiện sống tại cộng đồng. Tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp chiếm 70-80%, có một số tỉnh chiếm 90%. Tình trạng buôn bán, vận chuyển ma túy ngày càng tinh vi.

Các can thiệp đối với ma túy gồm giảm cung, giảm cầu và giảm hại. Ngày 1/3/2019, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 786/QĐ-BYT về hướng dẫn can thiệp lạm dụng ma túy tổng hợp dạng Amphetamine. Hướng dẫn tập trung vào can thiệp lạm dụng ATS chứ không hướng dẫn cho tất cả các loại ma túy tổng hợp./.

Lâm Quyên