Dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP)

Dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP)

Trong cuộc chiến chống lại dịch HIV/AIDS, Dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) đang trở thành một biện pháp ngày càng được ưa chuộng. PrEP là việc sử dụng thuốc ARV cho những người chưa nhiễm HIV nhưng tiềm ẩn nguy cơ cao lây nhiễm, để dự phòng nhiễm HIV, ngăn chặn sự lan rộng của dịch bệnh và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Tại Việt Nam, chương trình PrEP sử dụng thuốc kháng virus HIV có hai hoạt chất chính: Tenofovir và Emtricitabine (TDF/FTC). Thuốc PrEP khi được sử dụng có thể giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục lên tới 97% và qua tiêm chích đến 74% nếu tuân thủ điều trị tốt theo đúng hướng dẫn của bác sĩ.

Theo hướng dẫn tại Quyết định 5968/QĐ-BYT ban hành ngày 31/12/2021 của Bộ trưởng Bộ Y Tế, PrEP được khuyến cáo sử dụng cho những người có hành vi nguy cơ cao như quan hệ tình dục không an toàn, quan hệ với người nhiễm HIV chưa được điều trị hoặc có tải lượng HIV cao, hoặc có tiền sử về các bệnh lây truyền qua đường tình dục hay sử dụng dụng cụ tiêm chích chung.

Người sử dụng PrEP có thể chọn giữa hai phương pháp sử dụng: hàng ngày hoặc theo tình huống. Phương pháp hàng ngày đòi hỏi người dùng uống thuốc mỗi ngày, trong khi phương pháp theo tình huống thì được sử dụng dựa trên tần suất quan hệ tình dục.

Theo BS. Nguyễn Diệp Huệ Nhân – Phòng khám chuyên khoa HIV/AIDS & Điều trị nghiện chất, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Khánh Hòa chia sẻ, người dùng PrEP sẽ được tư vấn lựa chọn phương pháp sử dụng phù hợp dựa trên đánh giá của bác sĩ:

1. Sử dụng PrEP hàng ngày: Phương pháp này được áp dụng cho tất cả người đủ điều kiện sử dụng PrEP. Người dùng uống thuốc mỗi ngày vào cùng một thời điểm để tạo ra thói quen. Trong trường hợp quên liều, người dùng cần uống ngay khi nhớ ra, nhưng không vượt quá 2 liều trong một ngày (trong khoảng thời gian 24 giờ).

2. Sử dụng PrEP theo tình huống: Phương pháp này chỉ dành cho người có giới tính Nam và có hành vi tình dục không thường xuyên, nhưng có nguy cơ cao lây nhiễm HIV. Người dùng được tư vấn sử dụng theo công thức 2 + 1 + 1, nghĩa là:

• Uống 2 viên (liều đầu tiên): trước khi quan hệ tình dục từ 2 - 24 giờ.
• Uống viên thứ 3: sau 24 giờ tính từ khi uống liều đầu tiên.
• Uống viên thứ 4: sau 24 giờ tính từ khi uống liều thứ hai.
• Nếu tiếp tục có quan hệ tình dục, người dùng tiếp tục uống mỗi ngày 1 viên và uống thêm 2 ngày liên tiếp sau lần quan hệ tình dục cuối cùng.

Điều quan trọng là những người dùng PrEP cần tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ, và họ có thể chuyển đổi giữa hai phương pháp này nếu cần thiết. Đối với mọi quyết định chuyển đổi, đặc biệt là đối với những người quan hệ tình dục đồng giới nam, việc thảo luận với bác sĩ và tuân thủ hướng dẫn là rất quan trọng.

BS. Nhân nhấn mạnh người sử dụng PrEP cần phải lưu ý vì PrEP chỉ có tác dụng dự phòng HIV và không có tác dụng dự phòng các bệnh nhiễm trùng lây qua đường tình dục khác hay tránh thai.

Do vậy, sử dụng bao cao su song song với sử dụng PrEP giúp người sử dụng an toàn hơn. Dự phòng các bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai viêm gan B, C...và tránh mang thai ngoài ý muốn.

Trên toàn quốc, dịch vụ PrEP đã được triển khai tại nhiều cơ sở y tế với sự hỗ trợ của chính phủ và các tổ chức quốc tế. Tính đến 30/11/2023, việc triển khai sử dụng thuốc ARV trong điều trị dự phòng trước nhiễm HIV (PrEP) đã được thực hiện tại 29 tỉnh, thành phố, và 219 cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP, phục vụ hơn 97.000 người. Tại tỉnh Khánh Hòa đã triển khai chương trình PrEP miễn phí tại 4 cơ sở sau, với sự hỗ trợ từ Dự án Quỹ toàn cầu Phòng, chống HIV/AIDS:

PrEP không chỉ là biện pháp dự phòng hiệu quả mà còn là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực ngăn chặn sự lan rộng của dịch HIV/AIDS. Đối với những người có nguy cơ cao, việc sử dụng PrEP là cơ hội để bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng.

BS. Nguyễn Quốc Huy

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Khánh Hòa