Ít nhất 75% phụ nữ cần được sàng lọc ung thư cổ tử cung

Theo báo cáo của GLOBOCAN, năm 2022 toàn thế giới có khoảng 662.000 phụ nữ mắc mới ung thư cổ tử cung, hơn 348.000 người chết do ung thư cổ tử cung, trong đó 80% trường hợp xảy ra ở các nước đang phát triển.

Tại Việt Nam, năm 2022 ghi nhận 4.612 phụ nữ mắc ung thư cổ tử cung, tử vong 2.571 trường hợp. Theo báo cáo của Bộ Y tế, do tỉ lệ phụ nữ được sàng lọc định kỳ chưa cao, hệ thống ghi nhận, theo dõi ca sàng lọc ung thư chưa triển khai rộng khắp, các trường hợp có tổn thương tiền ung thư chưa được xử lý đồng bộ, đầy đủ.

Bắt đầu từ năm 2008, vắc xin phòng nhiễm HPV để dự phòng ung thư cổ tử cung được triển khai, năm 2021, theo thống kê phụ nữ độ tuổi từ 15-29 tuổi đã từng được tiêm vắc xin phòng nhiễm HPV đạt khoảng 12%, trong khi tỉ lệ phụ nữ độ tuổi từ 30-49 tuổi đã từng được sàng lọc ung thư cổ tử cung ít nhất 1 lần chỉ đạt 28%.

Bộ Y tế nhận định còn khoảng cách rất xa để đạt mục tiêu kế hoạch hành động quốc gia về dự phòng, kiểm soát ung thư cổ tử cung giai đoạn 2016-2025, đó là đến năm 2025 đạt ít nhất 25% trẻ em gái được tiêm vắc xin dự phòng ung thư cổ tử cung và ít nhất 60% phụ nữ từ 30-54 tuổi được sàng lọc ung thư cổ tử cung.

Năm 2020, Đại Hội đồng Y tế Thế giới ban hành Chiến lược toàn cầu hướng đến loại trừ ung thư cổ tử cung, mục tiêu giảm tỉ lệ mắc mới không vượt quá 4/100.000 phụ nữ. Để đạt mục tiêu này phải tiêm vắc xin HPV được 90% trẻ em gái cho đến năm 15 tuổi; 70% phụ nữ được sàng lọc bằng những phương pháp hiệu năng cao cho đến năm 35 tuổi, lặp lại cho đến năm 45 tuổi; điều trị được 90% phụ nữ có tổn thương tiền ung thư; 90% phụ nữ có ung thư xâm lấn được xử lý.

Tổ chức Y tế Thế giới đề nghị các nước nỗ lực để đạt được mục tiêu 90-70-90 vào năm 2030. Tháng 12/2024 Bộ Y tế đã ban hành tài liệu hướng dẫn dự phòng và kiểm soát ung thư cổ tử cung thay thế cho tài liệu ban hành năm 2019.

Ung thư cổ tử cung là bệnh lý ác tính của biểu mô vảy (biểu mô lát tầng) hoặc biểu mô tuyến cổ tử cung, thường gặp từ tuổi 30 trở đi, đứng hàng thứ hai trong các ung thư sinh dục ở nữ giới.

Theo các chuyên gia, do khoảng thời gian hình thành và phát triển tổn thương tiền ung thư cổ tử cung tương đối dài, cổ tử cung là bộ phận dễ quan sát, thăm khám, lấy bệnh phẩm, thực hiện can thiệp nên phần lớn trường hợp ung thư cổ tử cung có thể chẩn đoán sớm và dự phòng bằng cách sàng lọc, phát hiện sớm và điều trị các thương tổn tiền ung thư.

Nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung là do nhiễm 1 hoặc nhiều tuýp vi rút HPV nguy cơ cao. HPV là tác nhân truyền qua đường tình dục. Hiện nay đã phát hiện khoảng 200 tuýp HPV trong đó hơn 30 tuýp lây lan qua quan hệ tình dục.

Người ta chia HPV thành 2 nhóm, nhóm nguy cơ thấp thường gặp là tuýp 6 và tuýp 11 gây nên sùi mào gà sinh dục, nhóm nguy cơ cao gồm 16 tuýp gây tổn thương tân sinh trong biểu mô cổ tử cung hoặc ung thư cổ tử cung, âm đạo, hậu môn, dương vật, thanh quản…

Có 8 tuýp sinh ung thư thường gặp là 16, 18, 45, 33, 51, 58, 31, 52 và 35.

Các yếu tố nguy cơ nhiễm HPV là quan hệ tình dục sớm, quan hệ tình dục với nhiều người, sinh nhiều con, vệ sinh sinh dục không đúng cách, viêm cổ tử cung mạn tính, nhiễm khuẩn bệnh lây qua tình dục, điều kiện dinh dưỡng, kinh tế xã hội thấp, hút thuốc lá, đái đường, suy giảm miễn dịch, nhiễm HIV…

Một phụ nữ nhiễm tuýp HPV nguy cơ cao phối hợp với các nguy cơ khác tổn thương ban đầu có thể tồn tại, tiến triển trong khoảng 10-20 năm qua các giai đoạn tân sinh trong biểu mô để hình thành ung thư cổ tử cung.

Tiêm vắc xin HPV là biện pháp dự phòng ung thư cổ tử cung. Hiện nay có nhiều loại vắc xin HPV, tùy thuộc vào các chủng vi rút mà hiệu quả bảo vệ khác nhau. Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo nên tiêm vắc xin ở độ tuổi từ 9-15 mang hiệu quả cao nhất. Có thể tiêm phòng độ tuổi kéo dài đến 45 tuổi từng loại vắc xin được cấp phép lưu hành.

Tiêm vắc xin HPV không thay thế cho biện pháp sàng lọc tổn thương cổ tử cung. Các phương tiện dùng trong sàng lọc là xét nghiệm HPV nguy cơ cao gồm xét nghiệm tìm AND hoặc ARN thông tin đặc hiệu của vi rút, xét nghiệm tế bào cổ tử cung, quan sát cổ tử cung với dung dịch a xít axetic hoặc dung dịch Lugol bằng mắt thường, hỗ trợ phân tích đọc kết quả dựa vào trí tuệ nhân tạo.

Nếu phát hiện tổn thương do tiền ung thư điều trị bằng khoét chóp bằng dao, dao điện, laser, LEEP hoặc xem xét cắt tử cung toàn phần đối với người lớn tuổi đã đủ con, trường hợp không thể, theo dõi tiếp. Phương pháp khác là phá hủy tổn thương tiền ung thư bằng áp lạnh, áp nhiệt, đốt điện, hóa hơi (bốc bay) bằng laser.

Để đạt hiệu quả cộng đồng, việc sàng lọc cần đạt độ bao phủ tối thiểu 70% quần thể đích./.

Quỳnh Anh