Phòng ngừa bắt nạt trực tuyến – Trang bị “lá chắn” tâm lý cho trẻ em trong kỷ nguyên số

Phòng ngừa bắt nạt trực tuyến – Trang bị “lá chắn” tâm lý cho trẻ em trong kỷ nguyên số

Trong thời đại công nghệ số phát triển mạnh mẽ, mạng xã hội đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống, đặc biệt đối với trẻ em và thanh thiếu niên. Tuy nhiên, song song với những lợi ích về giao tiếp, học tập và giải trí, môi trường trực tuyến cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, trong đó bắt nạt trực tuyến đang trở thành vấn đề đáng lo ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tâm thần và sự phát triển nhân cách của trẻ.

Theo các chuyên gia sức khỏe tâm thần, trẻ ở độ tuổi từ 10-19 tuổi, tuổi vị thành niên nếu sử dụng mạng xã hội trên 3 giờ mỗi ngày có nguy cơ tăng gấp đôi các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn cảm xúc. Chỉ cần giảm sử dụng mạng xã hội 30 phút mỗi ngày trong 3 tuần, sẽ giúp trẻ cải thiện rõ rệt các triệu chứng trầm cảm.

Các chuyên gia cho biết, ở giai đoạn tuổi vị thành niên, não bộ đặc biệt nhạy cảm và dễ tổn thương trước các tác động từ bên ngoài như: áp lực xã hội, ý kiến bạn bè, sự so sánh đồng trang lứa. Khi thường xuyên sử dụng mạng xã hội sẽ ảnh hưởng đến não về cảm xúc, hành vi, sự bốc đồng, khó kiểm soát và điều hòa các hành vi xã hội (gây hại hạch hạnh nhân và vùng vỏ não trước trán).

Khi trẻ tiếp xúc các thông tin sai lệch, nội dung độc hại hoặc bị người xấu tiếp cận qua mạng xã hội, có thể làm trẻ cảm thấy bình thường hóa các hành vi tiêu cực, khiến trẻ suy giảm lòng tự trọng, thậm chí dẫn đến rối loạn ăn uống, trầm cảm.

Mạng xã hội làm gia tăng tội buôn bán người, gia tăng quấy rối, lạm dụng trực tuyến dẫn đến tác động tiêu cực về sức khỏe tâm thần. Không chỉ vậy, mạng xã hội có thể gây nghiện, kích thích não liên quan cảm giác phần thưởng, có thể gây các vấn đề về rối loạn giấc ngủ, khả năng tập trung, cảm giác bị cô lập.

Theo các chuyên gia, bắt nạt trực tuyến là hành vi bắt nạt được thực hiện thông qua các thiết bị điện tử và ứng dụng trực tuyến. Đây là hành vi gây hấn có chủ đích, lặp đi lặp lại với mục đích gây căng thẳng, làm tổn thương người khác về tinh thần, thể chất hoặc danh dự, thường xuyên xảy ra giữa một nhóm người và một cá nhân yếu thế hơn.

Bắt nạt tấn công vào sức khỏe thể chất, tâm thần, xã hội, làm cho nạn nhân suy giảm khả năng cảm nhận giá trị bản thân dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần, hành vi bắt nạt làm suy yếu chất lượng các mối quan hệ xã hội.

Các hình thức bắt nạt trực tuyến phổ biến gồm: lăng mạ, tấn công bằng ngôn từ, xúc phạm danh dự, quấy rối, giả danh người khác để bôi nhọ, tiết lộ thông tin cá nhân, lừa đảo hoặc cô lập xã hội. Đáng chú ý, 50% nạn nhân không biết rõ người bắt nạt mình là ai, khiến việc đối phó trở nên khó khăn hơn. Hơn nữa, bắt nạt trực tuyến có thể diễn ra bất cứ lúc nào, ở bất kỳ đâu, khiến nạn nhân luôn trong trạng thái sợ hãi, lo âu kéo dài, thậm chí không dám chia sẻ với người lớn vì sợ bị tịch thu phương tiện truy cập mạng xã hội.

Để phòng ngừa bắt nạt và lạm dụng Internet, vai trò phối hợp giữa gia đình, nhà trường và bản thân trẻ em là hết sức quan trọng.

Theo khuyến nghị của các chuyên gia, cha mẹ cần tăng cường kiến thức và kỹ năng số cho con, giúp trẻ hiểu rõ những rủi ro tiềm ẩn khi sử dụng mạng xã hội, đồng thời xây dựng phẩm chất cá nhân tích cực như tự tin, biết nói “không” với các hành vi xấu và chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ khi gặp vấn đề.

Cần tạo ra những yếu tố bảo vệ tốt như môi trường gia đình an toàn, bạn bè an toàn, các hoạt động giải trí lành mạnh. Nhà trường cũng cần tổ chức các buổi tập huấn, truyền thông về an toàn Internet, hướng dẫn kỹ năng ứng xử văn minh trên mạng.

Bên cạnh đó, trẻ cần được trang bị những kỹ năng thiết yếu khi sử dụng mạng xã hội, bao gồm: bảo mật thông tin cá nhân; kiểm soát quyền riêng tư, chỉ kết bạn với người quen, chỉ kết bạn với người quen, hạn chế người được phép xem hoặc bình luận bài đăng; không trả lời tin nhắn lạ có tính gạ gẫm, đe dọa, xúc phạm; giữ bình tĩnh, không tranh cãi hoặc đáp trả bằng lời lẽ xúc phạm khi bị khiêu khích; lưu lại bằng chứng (ảnh chụp màn hình), chặn tài khoản quấy rối, báo cáo vi phạm với nền tảng mạng xã hội, thông báo cho thầy cô, cha mẹ hoặc cơ quan chức năng nếu sự việc nghiêm trọng; chọn lọc nội dung theo dõi, không tham gia nhóm hoặc diễn đàn có nội dung độc hại, không chia sẻ hay bình luận vào những bài viết chế giễu, xúc phạm người khác.

Việc sử dụng mạng xã hội đúng cách sẽ mang lại nhiều lợi ích, giúp trẻ học hỏi, kết nối và phát triển toàn diện. Song song với đó, giáo dục kỹ năng số và tăng cường sức đề kháng tâm lý là “lá chắn” cần thiết giúp thế hệ trẻ an toàn, tự tin và bản lĩnh trong không gian mạng.

Hoa Đăng