Đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức và hành động phòng chống bệnh ung thư vú, ung tư cổ tử cung

Đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức và hành động phòng chống bệnh ung thư vú, ung tư cổ tử cung

Ung thư vú và ung thư cổ tử cung hiện là hai trong những bệnh ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ Việt Nam, gây gánh nặng lớn đối với sức khỏe cộng đồng và hệ thống y tế.

Theo Cục Bảo vệ Bà mẹ - Trẻ em (Bộ Y tế), trong hai thập kỷ qua, Việt Nam ghi nhận hơn 15.000 trường hợp ung thư vú và trên 6.000 ca tử vong mỗi năm. Dự báo đến năm 2030, tỷ suất mắc mới ung thư vú tại Việt Nam sẽ tăng lên 29,3/100.000 phụ nữ, tỷ suất tử vong tăng lên 12,4/100.000 phụ nữ. Đáng chú ý, có tới 60% bệnh nhân được phát hiện ung thư ở giai đoạn muộn (giai đoạn III – IV) nên hiệu quả điều trị thấp.

Đối với ung thư cổ tử cung, số ca mắc và tử vong cũng đang gia tăng. Năm 2020 cả nước ghi nhận 2.869 ca, năm 2024 tăng lên 3,895 ca; số ca tử vong tăng từ 219 ca (2020) lên 905 ca (2024). Những con số này cho thấy việc tăng cường dự phòng, sàng lọc và phát hiện sớm là hết sức cấp thiết.

Kế hoạch giai đoạn 2026-2035, Bộ Y tế đề ra mục tiêu ít nhất 70% phụ nữ từ 40 tuổi trở lên được khám, sàng lọc định kỳ theo hướng dẫn chuyên môn; 60% trường hợp ung thư vú được phát hiện ở giai đoạn sớm (I – II); đảm bảo 90% phụ nữ có tổn thương tiền ung thư hoặc ung thư cổ tử cung xâm lấn được phát hiện và xử trí đúng quy định. Đây là mục tiêu mang tính chiến lược, đòi hỏi sự vào cuộc mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, ngành y tế và cộng đồng.

Để đạt được các chỉ số đó, theo Bộ Y tế các địa phương cần đẩy mạnh công tác truyền thông về tầm quan trọng của việc sàng lọc, phát hiện sớm bệnh đến lãnh đạo, người làm công tác quản lý các cấp, người có uy tín trong cộng đồng, huy động các Ban, ngành, đoàn thể, nhất là Hội Liên hiệp Phụ nữ vào cuộc.

Các ngành cần quan tâm tổ chức, tham gia các chiến dịch truyền thông quy mô quốc gia về phòng chống ung thư vú, ung thư cổ tử cung; lồng ghép nội dung phòng chống ung thư vào các hoạt động cộng đồng. Thông điệp truyền thông cần tập trung vào kiến thức; thay đổi hành vi trong dự phòng và sàng lọc ung thư cổ tử cung cho phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, phụ nữ có nguy cơ cao mắc bệnh như phụ nữ tuổi trên 40, tiền sử gia đình có ung thư vú, béo phì, ít vận động…

Để đạt các chỉ tiêu đặt ra, tuyến y tế cơ sở phải là lực lượng nòng cốt trong khám sàng lọc. Bộ Y tế yêu cầu đẩy mạnh đào tạo cho cán bộ tuyến dưới về kỹ năng khám sàng lọc, chẩn đoán hình ảnh vú qua siêu âm, X-quang vú, chụp MRI cũng như các kỹ thuật giải phẫu bệnh, tế bào học, soi cổ tử cung. Việc phát hiện sớm tổn thương tiền ung thư và điều trị kịp thời sẽ giúp giảm đáng kể tử vong.

Các cơ sở y tế cần được trang bị các thiết bị thiết yếu như máy soi cổ tử cung, hệ thống áp lạnh, máy LEEP, laser… phục vụ điều trị tổn thương tiền ung thư cổ tử cung. Các Trung tâm y tế khu vực cần có máy X-quang vú, máy siêu âm chuyên sâu, thiết bị sinh thiết và hệ thống xét nghiệm mô bệnh học để chẩn đoán bệnh chính xác và kịp thời.

Đồng thời, các tỉnh, thành phố cần quan tâm đầu tư nâng cấp cơ sở khám chữa bệnh chuyên ngành sản phụ khoa; phát triển các bệnh viện chuyên sâu nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu chăm sóc sức khỏe phụ nữ.

Theo hướng dẫn chuyên môn của Tổ chức Y tế Thế giới, Bộ Y tế đang chuẩn hóa quy trình sàng lọc – chẩn đoán – điều trị – theo dõi bệnh ung thư; đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong đọc và phân tích hình ảnh X-quang vú nhằm phát hiện sớm bất thường. Xây dựng mô hình quản lý điều trị từ xa và hệ thống cảnh báo tái khạm tự động cho bệnh nhân sau điều trị.

Bộ Y tế cũng chỉ đạo các đơn vị trung ương nghiên cứu triển khai thuật toán phân tầng nguy cơ và dự báo tiên lượng ung thư vú dựa trên dữ liệu hình ảnh và bệnh học.

Đặc biệt, trong sàng lọc ung thư cổ tử cung, tùy điều kiện thực tế, các cơ sở y tế có thể áp dụng nhiều kỹ thuật như xét nghiệm HPV DNA đầu tay đơn lẻ hoặc HPV mRNA, tế bào cổ tử cung hoặc VIA hoặc co-testing (xét nghiệm HPV nguy cơ cao phối hợp tế bào học).

Bộ Y tế cũng triển khai thí điểm sàng lọc ung thư cổ tử cung tại tuyến trạm y tế bằng phương pháp đánh giá quan sát tự động (AVE), chụp ảnh sau VIA và phân tích tức thời dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI).

Sở Y tế các tỉnh, thành phố được yêu cầu xây dựng và ban hành Kế hoạch hành động phòng chống ung thư vú – ung thư cổ tử cung giai đoạn 2026 – 2035. Các Bệnh viện, Trung tâm Y tế và hệ thống Trạm y tế sẽ phối hợp các ban, ngành, đoàn thể triển khai truyền thông, tổ chức sàng lọc, đào tạo chuyên môn, đồng thời báo cáo định kỳ về Bộ Y tế.

Mục tiêu hướng tới là tăng tối thiểu 30% tỷ lệ phụ nữ trong độ tuổi mục tiêu có kiến thức đúng về sàng lọc ung thư cổ tử cung so với năm đầu triển khai – góp phần bảo vệ sức khỏe phụ nữ và giảm gánh nặng bệnh tật trong cộng đồng.

Văn Hanh