Hướng dẫn vệ sinh môi trường và xử lý nước sạch sinh hoạt sau bão lũ: đảm bảo an toàn sức khỏe cho người dân

Hướng dẫn vệ sinh môi trường và xử lý nước sạch sinh hoạt sau bão lũ: đảm bảo an toàn sức khỏe cho người dân

Năm 2025, thời tiết tiếp tục diễn biến bất thường với nhiều đợt mưa bão kéo dài, gây ra hàng loạt trận lũ lớn tại khu vực miền Trung và Nam Trung Bộ. Đặc biệt, đợt mưa lũ lịch sử vừa qua tại một số địa phương, trong đó có tỉnh Khánh Hòa, đã gây thiệt hại nặng nề về người và tài sản; nhiều khu dân cư bị ngập sâu, hệ thống nước sinh hoạt và môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng. Sau khi nước rút, công tác vệ sinh môi trường và xử lý nước sạch trở thành nhiệm vụ cấp thiết nhằm phòng ngừa dịch bệnh và đảm bảo an toàn sức khỏe cộng đồng.

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, trong và sau lũ, nhu cầu bảo đảm nước sạch phục vụ ăn uống – sinh hoạt cùng việc xử lý môi trường ô nhiễm được người dân đặc biệt quan tâm. Cục Quản lý Môi trường Y tế đã ban hành hướng dẫn chi tiết giúp các hộ dân chủ động khắc phục hậu quả, giảm thiểu nguy cơ bệnh tật phát sinh sau mưa lũ.

Vệ sinh môi trường sau khi nước rút

Ngay khi nước rút đến đâu, chính quyền và người dân tại các địa bàn bị ảnh hưởng cần nhanh chóng huy động lực lượng làm vệ sinh môi trường đến đó. Trước hết, cần dọn sạch bùn đất, rác thải, khơi thông cống rãnh, lấp kín các vũng nước đọng để hạn chế sự phát triển của muỗi và côn trùng. Xác động vật bị chết phải được thu gom và chôn lấp đúng quy định, kết hợp tẩy uế khu vực lân cận để tránh ô nhiễm lan rộng.

Trong mỗi gia đình, việc dọn dẹp nhà cửa phải được tiến hành càng sớm càng tốt. Quần áo, chăn màn và các vật dụng bị ẩm cần phơi khô hoàn toàn, tránh treo dồn vào một chỗ vì dễ tạo điều kiện cho muỗi trú ẩn. Đây là biện pháp quan trọng nhằm phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm phổ biến sau lũ như sốt xuất huyết, bệnh về đường hô hấp và bệnh đường tiêu hóa.

Để hạn chế nguy cơ bùng phát dịch bệnh do muỗi, người dân cần áp dụng đồng bộ các biện pháp diệt bọ gậy, loăng quăng tại khu vực sinh sống. Những nơi có nguy cơ cao có thể triển khai phun hóa chất diệt côn trùng theo hướng dẫn của ngành y tế nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Xử lý nguồn nước giếng phục vụ ăn uống, sinh hoạt

Tại nhiều khu vực, giếng nước là nguồn cung cấp nước sinh hoạt chính. Tuy nhiên, sau khi bị ngập lụt, hầu hết giếng đều bị ô nhiễm, kể cả trong trường hợp đã được che chắn bằng nắp hoặc nilông. Do đó, nước giếng cần được vệ sinh, làm trong và khử khuẩn trước khi sử dụng.

Đối với giếng khơi: việc thau rửa phải được tiến hành cẩn trọng. Trước hết, cần dọn sạch nước đọng xung quanh miệng giếng, tháo bỏ nắp che và nilông. Nếu giếng bị ngập hoặc nước còn đục, người dân phải múc cạn và vét sạch bùn cặn dưới đáy. Ở những nơi có điện hoặc máy nổ, có thể sử dụng bơm để hút nước và hỗ trợ quá trình thau rửa nhanh hơn. Trường hợp không thể thau vét, cần xử lý tạm bằng cách múc nước lên bể chứa, đánh phèn, khử khuẩn và sử dụng dần từng mẻ; sau một vài ngày, khi mực nước hạ thấp, mới tiến hành thau rửa hoàn chỉnh.

Nếu không có phèn chua để làm trong nước, người dân có thể sử dụng biện pháp lọc tạm thời bằng thùng hoặc vại dung tích 20–30 lít. Chỉ cần đục lỗ thoát nước cách đáy 5 cm, lót đá hoặc gạch vỡ, phủ một lớp bao tải gai rồi đổ cát dày 25–30 cm là có thể lọc nước giếng trước khi khử khuẩn.

Trong trường hợp giếng bị ngập nhưng nước lũ không tràn vào miệng giếng và nước vẫn trong, việc khử khuẩn vẫn phải được thực hiện. Nếu điều kiện cho phép, nên múc cạn để thau rửa; nếu không, có thể tiến hành khử khuẩn trực tiếp và sử dụng tạm thời.

Điều quan trọng là tất cả các giếng từng bị ngập đều phải được thau rửa và khử khuẩn mới được dùng cho ăn uống. Tại những nơi có nhiều giếng bị ảnh hưởng, lực lượng chức năng có thể chọn một vài giếng ít ô nhiễm nhất để xử lý trước, phục vụ nhu cầu khẩn cấp của cộng đồng.

Làm trong và khử khuẩn giếng nước

Việc làm trong nước bằng phèn chua được áp dụng rộng rãi và mang lại hiệu quả cao. Theo hướng dẫn, dùng khoảng 50g phèn chua cho mỗi mét khối nước; khi nước quá đục có thể tăng tối đa 100g/m³. Phèn phải được hòa tan và khuấy đều trong giếng bằng cách nhúng gầu sâu xuống nước và kéo mạnh lên khoảng 10 lần. Sau 30–60 phút, khi cặn lắng xuống thì tiến hành khử khuẩn.

Công đoạn khử khuẩn cần sử dụng các chế phẩm được Bộ Y tế cấp phép lưu hành. Hóa chất được hòa tan trong gầu nước rồi tưới lên thành giếng và khuấy đều tương tự như khi đánh phèn. Điều kiện đạt yêu cầu là nước phải có mùi clo nhẹ; nếu không ngửi thấy mùi, cần bổ sung thêm hóa chất. Sau khoảng 30 phút, nước có thể sử dụng cho sinh hoạt. Trong trường hợp không có hóa chất, người dân chỉ được dùng nước đã đun sôi ít nhất 10 phút và tuyệt đối không ăn rau sống rửa bằng nước chưa khử khuẩn.

Đối với giếng khoan: việc xử lý đơn giản hơn: chỉ cần bơm sạch phần nước đục và tiếp tục bơm thêm khoảng 15 phút. Tuy nhiên, khu vực quanh giếng, máy bơm và sàn giếng phải được vệ sinh kỹ để tránh tái nhiễm bẩn.

Trong bối cảnh thiên tai ngày càng khó lường, công tác chủ động vệ sinh môi trường và bảo đảm an toàn nguồn nước sau bão lũ đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Việc tuân thủ đúng hướng dẫn của ngành y tế không chỉ giúp người dân sớm ổn định đời sống sinh hoạt mà còn góp phần ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch bệnh trong cộng đồng. Chính quyền các địa phương và từng hộ gia đình được khuyến nghị chủ động thực hiện, đồng thời hỗ trợ lẫn nhau để khắc phục hậu quả, nhanh chóng đưa cuộc sống trở lại bình thường.

Kim Mận