TĂNG CƯỜNG XÉT NGHIỆM HIV ĐỂ CAN THIỆP ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

TĂNG CƯỜNG XÉT NGHIỆM HIV ĐỂ CAN THIỆP ĐIỀU TRỊ HIỆU QUẢ

Từ ngày 7-9/8/2019, Cục phòng chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) tổ chức lớp tập huấn triển khai xét nghiệm mới nhiễm HIV và sử dụng kết quả trong dịch vụ thông báo xét nghiệm bạn tình, bạn chích.

Theo TS Đào Quang Vinh – Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ tại Việt Nam, một người mới nhiễm HIV hay đã nhiễm lâu trên 12 tháng có sự khác biệt về sự trưởng thành của kháng thể trong cơ thể. Điều đó được thể hiện qua nồng độ kháng thể; ái lực hay còn gọi là lực hút kháng nguyên và kháng thể; sự khác biệt của các lớp kháng thể (isotype), các epitopes hoặc kháng nguyên.

Ở giai đoạn mới nhiễm HIV, HIV nhân lên và lây nhiễm có thể xảy ra trước khi phát hiện kháng thể; lúc này nồng độ vi rút đạt đỉnh trong máu và dịch sinh dục; giai đoạn mới nhiễm HIV, nguy cơ lây lan vi rút HIV cao do người có HIV không biết tình trạng nhiễm của mình, tải lượng vi rút cao, có các hành vi nguy cơ cao hoặc có nhiều mối quan hệ đồng thời.

TS Vinh nhấn mạnh, ở giai đoạn mới nhiễm HIV đóng góp lớn vào sự lây truyền HIV, chiếm đến 50% số ca lây nhiễm xảy ra trong giai đoạn này, nguy cơ lây truyền HIV cao gấp 26 lần; chẩn đoán tình trạng mới nhiễm HIV là một thách thức và cần các sáng kiến và thay đổi trong phương cách xét nghiệm thường quy.

Việc phát hiện sớm mới nhiễm HIV sẽ giúp cho việc ước tính tỉ lệ mới nhiễm HIV, xác định xu hướng lây truyền của dịch HIV, cung cấp thông tin ai là người có nguy cơ cao nhiễm HIV và tìm hiểu được các thông tin liên quan nhóm quần thể, vị trí địa lý và yếu tố nguy cơ. Từ những thông tin đó sẽ giúp các địa phương, quốc gia xây dựng chiến lược dự phòng và tập trung nguồn lực, đánh giá được hiệu quả và tác động của chương trình dự phòng.

Theo các chuyên gia, lợi ích phát hiện mới nhiễm HIV trong y tế công cộng, như công tác tư vấn xét nghiệm sẽ giúp khẳng định nhiễm HIV, phát hiện mới nhiễm HIV, có giải pháp can thiệp dự phòng cho bạn tình, bạn chích chưa nhiễm HIV; tăng cường biện pháp người nhiễm HIV. Đối với công tác phòng lây truyền mẹ con còn giúp mở rộng dự phòng cho trẻ sơ sinh, đối với giám sát dịch tễ giúp xác định các nguy cơ nhiễm mới, mở rộng giám sát ca bệnh.

Đối với cá nhân, việc phát hiện là trường hợp mới nhiễm HIV giúp có biện pháp ưu tiên hỗ trợ kết nối và điều trị ARV sớm; giảm tải lượng và đạt dưới ngưỡng ức chế nhanh, từ đó không lây truyền HIV sang cho bạn tình, bạn chích. Đối với bạn tình, bạn chích của người mới nhiễm HIV được thông báo về tình trạng phơi nhiễm và xét nghiệm HIV, từ đó kết nối với điều trị ARV nếu xét nghiệm HIV dương tính và các dịch vụ dự phòng nếu HIV âm tính.

TS Đào Quang Vinh cho biết để phát hiện được trường hợp nhiễm mới HIV, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ đã hợp tác sản xuất thành công sinh phẩm Asante. Sinh phẩm này giúp phát hiện nhiễm và mới nhiễm HIV dưới 12 tháng hay đã lâu trên 12 tháng trên cùng một thanh xét nghiệm. Thời gian cho kết quả chỉ trong vòng 20 phút, dùng mắt đọc được, có hiệu quả kinh tế và phù hợp với những nơi nguồn lực hạn chế.

BS Vinh cho biết, sinh phẩm Asante có độ nhạy là 99,57%; độ đặc hiệu 100%; tính thống nhất với xét nghiệm HIV tham chiếu là 87,8%, chỉ số Kappa bằng 0,87.

Về triển khai, từ tháng 01/2018 đến tháng 6/2018, Cục phòng chống HIV/AIDS triển khai xét nghiệm phát hiện mới nhiễm với mẫu lưu thu thập tại cơ sở tư vấn xét nghiệm tự nguyện tại 13 tỉnh trong dự án tài trợ PEPFAR, từ tháng 9/2018 thí điểm mở rộng xét nghiệm phát hiện mới nhiễm trong chương trình giám sát ca bệnh; tổ chức tập huấn các phòng xét nghiệm, triển khai xét nghiệm phát hiện mới nhiễm HIV tại phòng xét nghiệm khẳng định tại tỉnh, xét nghiệm tải lượng vi rút tại Viện Pasteur TP. Hồ Chí Minh, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, dự kiến vào năm2020 mở rộng triển khai tại tất cả các tỉnh, thành phố trong toàn quốc.

Xét nghiệm nhiễm mới không làm thay đổi quá trình tư vấn xét nghiệm hiện hành tại các cơ sở tư vấn xét nghiệm HIV, ngoài một số điểm bổ sung cần thiết trong tư vấn, ghi chép phiếu đồng ý xét nghiệm HIV và lấy máu. Kết quả xét nghiệm mới không sử dụng để thông báo cho khách hàng hay tư vấn trực tiếp cho khách hàng.

Cán bộ y tế tại các phòng xét nghiệm HIV, cơ sở điều trị HIV cần cố gắng tư vấn đảm bảo khách hàng nhiễm HIV mới đồng ý tham gia điều trị HIV ngay trong ngày và đảm bảo khách hàng nhiễm HIV mới được tư vấn và hỗ trợ nhận dịch vụ thông báo xét nghiệm bạn tình, bạn chích tăng cường ngay tại cơ sở tư vấn xét nghiệm hoặc tại cơ sở điều trị HIV.

Huy Hoàng