HÃY TỰ THẤU HIỂU TỪNG HƠI THỞ CỦA MÌNH

HÃY TỰ THẤU HIỂU TỪNG HƠI THỞ CỦA MÌNH

Theo các chuyên gia hô hấp, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT) là căn bệnh phát triển liên tục, tấn công vào tất cả các cơ quan thuộc hệ hô hấp của con người. Nguyên nhân chính gây ra BPTNMT chủ yếu là do hút thuốc lá thụ động ngoài ra còn do ô nhiễm môi trường sống, khói bụi và các rác thải công nghiệp.

Báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới, nguyên nhân tử vong của BPTNMT đứng hàng thứ ba sau bệnh lý tim mạch và ung thư nhất là ở các nước nghèo. Điều đáng nói là BPTNMT thường không được chẩn đoán ở giai đoạn sớm. Người bệnh chủ quan không chú ý đúng mức cho rằng ho khạc đàm ở những người hút thuốc lá là ho mãn tính, nhiều đờm, khó thở khi làm nặng, vận động nhiều, do vậy phần lớn các trường hợp phát hiện bệnh đã ở giai đoạn muộn, biến chứng nặng và tỷ lệ tử vong cao. Như vậy, BPTNMT cần phát hiện, điều trị ngay ở giai đoạn sớm, cai thuốc lá kết hợp vật lý trị liệu để phục hồi chức năng.

Các chuyên gia hô hấp nhấn mạnh, ở những bệnh nhân hút thuốc lá lâu dài gây ra nguy cơ cao 80-90% mắc BPTNMT. Ngoài ra có những yếu tố như di truyền, thiếu men alpha1-Antitrysin gây tổn thương phổi; tiếp xúc lâu dài với khói thuốc lá, bụi nghề nghiệp, ô nhiễm không khí, chất đốt sinh khói, khói hóa chất; người bị bệnh nhiễm trùng hô hấp thường xuyên, tăng tính phản ứng đường thở/hen phế quản, viêm phế quản mạn tính.

Các dấu hiệu của BPTNMT như khò khè đặc biệt ở thì thở ra; bệnh nhân khó thở khi nghỉ ngơi hoặc vận động, nặng ngực, ho mạn tính, tăng tiết đàm, nhớt hơn bình thường. Bệnh nhân có thể có đủ các triệu chứng trên trong khoảng thời gian dài hoặc nặng hơn khi bị nhiễm trùng và hít phải khí độc. Ở người mắc bệnh nặng ăn mất ngon, giảm cân, sốt.

Để tầm soát nhanh BPTNMT, thực hiện 5 câu hỏi; bạn có ho vài lần trong ngày ở hầu hết các ngày không; có khạc đàm ở hầu hết các ngày không; có bị khó thở hơn những người cùng tuổi; tuổi trên 40; có đang hút thuốc hay đã từng hút thuốc. Nếu có 3 câu trả lời là “có” bạn nên đến cơ sở y tế để được tư vấn, thăm khám.

Các chuyên gia hô hấp lưu ý, BPTNMT sẽ gây tình trạng khó thở tăng dần theo thời gian; bệnh nhân sẽ bị hạn chế trong công việc, lao động vì khó thở. Nếu không được điều trị, sẽ có những đợt bệnh trở nặng gọi là đợt kịch phát làm cho bệnh nhân khó thở nhiều hơn, bệnh nhân nhập viện và có thể tử vong. Người bệnh nếu có một trong những triệu chứng như khó thở, ho, khạc đàm mạn tính và hoặc tiếp xúc yếu tố nguy cơ; thực hiện xét nghiệm đo chức năng hô hấp sẽ giúp xác định chính xác chẩn đoán khi chỉ số FEV1/FVC<0,7 (70%) sau test giãn phế quản. Bệnh nhân được đo khuyếch tán khí (DLCO) bằng đo thể tích ký thân, pha loãng khí Helium.

Để đánh giá triệu chứng bệnh nhân, thực hiện test đánh giá (CAT) có 8 câu hỏi tình trạng suy giảm sức khỏe của bệnh nhân; có bộ câu hỏi CCQ dành cho bệnh nhân tự đánh giá tình trạng sức khỏe và nguy cơ tử vong trong tương lai. Các bác sĩ nhấn mạnh người bệnh hãy tự thấu hiểu từng hơi thở của mình qua các câu hỏi sàng lọc để phát hiện sớm BPTNMT nhất là những người có tiếp xúc yếu tố nguy cơ.

Để đánh giá mức độ nặng của BPTNMT (GOLD 2018) được dựa trên 2 nội dung đánh giá mức độ tắc nghẽn đường thở và đánh giá nguy cơ đợt cấp. BPTNMT nhóm A, nguy cơ thấp, ít triệu chứng, chỉ có 0-1 đợt cấp trong vòng 12 tháng qua. Ở nhóm B là nhóm có nguy cơ thấp, nhiều triệu chứng, người bệnh không phải sử dụng kháng sinh và mMRC≥2 điểm hoặc CAT≥0. Đối với nhóm C, nguy cơ cao, ít triệu chứng, có ≥2 đợt cấp trong vòng 12 tháng qua, mMRC 0-1 điểm hoặc CAT<10. Đối với nhóm D là nguy cơ cao, nhiều triệu chứng, có ≥2 đợt cấp trong vòng 12 tháng qua hoặc 1 đợt cấp phải nhập viện mMRC≥2 hoặc CAT≥10 điểm.

Các dấu hiệu của đợt cấp, bệnh nhân tuổi trung niên được chẩn đoán BPTNMT nay xuất hiện triệu chứng nặng hơn: khó thở tăng, khạc đàm tăng, thay đổi màu sắc của đàm. Bệnh nhân nhập viện đối với những trường hợp BPTNMT đợt cấp mức độ nặng hoặc rất nặng có đe dọa cuộc sống.

Người bệnh cần được đánh giá các bệnh đồng mắc như tim mạch, loãng xương, trầm cảm, đái tháo đường, ung thư phổi, viêm phổi. Các bệnh đi kèm là nguyên nhân phổ biến hoặc góp phần trong số đợt cấp và nhập viện của bệnh nhân mắc BPTNMT. Theo các báo cáo, BPTNMT thường kết hợp với viêm phổi. Trong những bệnh nhân có biểu hiện viêm phổi cộng đồng có khoảng 19% có bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Viêm phổi cũng được xem là một phần trong quá trình xảy ra đợt cấp BPTNMT. Những bệnh nhân có bệnh viêm phổi luôn khởi phát đột ngột hơn về triệu chứng, bệnh nặng hơn, nhập viện khoa hồi sức cấp cứu và thời gian nằm viện kéo dài, tử vong cao. Viêm phổi gây khó thở, ho nặng và kéo dài, tiết ra nhiều chất nhầy và nhiễm trùng phổi, nguyên nhân thường do phế cầu hoặc virut.

Các chuyên gia hô hấp cho biết, hiện chưa có thể điều trị khỏi hoàn toàn BPTNMT, tuy nhiên nhờ điều trị sẽ giúp giảm triệu chứng, làm chậm quá trình tổn thương ở phổi, cải thiện khả năng gắng sức, nâng cao chất lượng sống, ngăn ngừa và điều trị biến chứng.

Người bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính cần giữ không khí trong nhà thật sạch, thoáng, tránh khói, cai thuốc lá, tiêm vắc xin cúm, phế cầu giúp giảm đợt cấp, thường xuyên tập luyện thở bằng bụng/cơ hoành, điều trị các bệnh đồng mắc./.

Huy Hoàng