SỬ DỤNG MA TÚY KÍCH THÍCH Ở NHÓM NAM QUAN HỆ TÌNH DỤC ĐỒNG GIỚI TĂNG NGUY CƠ NHIỄM HIV 28 LẦN

SỬ DỤNG MA TÚY KÍCH THÍCH Ở NHÓM NAM QUAN HỆ TÌNH DỤC ĐỒNG GIỚI TĂNG NGUY CƠ NHIỄM HIV 28 LẦN

Amphetamine và Methamphetamin là nhóm ma túy chủ yếu có nguồn gốc tổng hợp, có dạng tinh thể, dạng bột hoặc dạng viên.

Amphetamine (ATS) có thể dùng đường uống, hít qua mũi, hút dạng hơi (ống điếu), nhét vào hậu môn hoặc tiêm. Một số tiếng lóng hay dùng là đá, ma túy đá, hàng đá. Khi hút hoặc tiêm chích ATS sẽ gây cơn phê sướng gần như ngay lập tức.

Người sử dụng ATS liên quan nhiều hoàn cảnh xã hội khác nhau, nhóm hay sử dụng là người hành nghề mại dâm, nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới. Bối cảnh sử dụng là tại các buổi tiệc, ở quán bar, vũ trường, nhà tù; có những nhóm sử dụng ATS nữa là người chuyển giới, người trẻ tuổi, người tiêm chích ma túy.

Ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới, dùng Meth, ATS trước hoặc trong khi quan hệ tình dục nhằm mục đích kéo dài nhiều giờ, nhiều ngày với nhiều bạn tình gọi là “chemsex”. Các thuật ngữ khác của chemsex gồm PnP (tiệc tùng và vui chơi), “chem-fun”: có hàng bao vui.

Khi sử dụng ATS gây ra cho người sử dụng quan hệ tình dục kéo dài, quan hệ tình dục nhiều bạn tình, quan hệ tình dục tập thể, thời gian quan hệ tình dục lâu gây rách bao cao su, sử dụng bao cao su không liên tục, quan hệ tình dục mạnh bạo, đút tay vào âm đạo, hậu môn gây ra chảy máu.

ATS sử dụng có tác động ngắn nên người dùng tiêm chích thường xuyên hơn, khả năng dùng chung, tái sử dụng bơm kim tiêm cao hơn. Người tiêm chích ma túy có khả năng nguy cơ nhiễm HIV cao gấp 22 lần so với người không tiêm chích ma túy; nhóm phụ nữ mại dâm khả năng nhiễm HIV cao gấp 13 lần so với nhóm phụ nữ khác; nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới khả năng nhiễm HIV cao gấp 28 lần so với nam giới khác. Nhóm người chuyển giới có khả năng nguy cơ nhiễm HIV cao gấp 13 lần so với người trưởng thành.

Khi sử dụng ATS sẽ làm gia tăng quan hệ tình dục không an toàn, không sử dụng bao cao su thường xuyên, thường có nhiều bạn tình, quan hệ tình dục tập thể. Khi quan hệ tình dục tập thể có sử dụng ATS gây thời gian xâm nhập cơ quan sinh dục lâu hơn; có những hành vi gây tổn thương bộ phận sinh dục, hậu môn. Nguy cơ tiêm chích cũng thường xuyên hơn, khả năng dùng chung và tái sử dụng bơm kim tiêm cao hơn. Có nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ nhiễm HIV và viêm gan C đều tăng cao khi người dùng kết hợp ma túy cocain và heroin.

Những người sử dụng ma túy, ATS thường bị xem là tội phạm, bị kỳ thị do liên quan đến sử dụng ma túy, mại dâm, xu hướng tình dục. Khi bị kỳ thị họ càng hạn chế trong việc tiếp cận thông tin đầy đủ về an toàn tình dục, phòng chống HIV, tiếp cận các thiết bị tiêm chích vô trùng, tiếp cận xét nghiệm và điều trị HIV.

Một số nghiên cứu cho thấy, khi sử dụng ATS sẽ làm giảm hệ thống miễn dịch cơ thể, tăng khả năng bị nhiễm trùng cơ hội, người nhiễm HIV càng thúc đẩy tiến triển bệnh AIDS, nhất là không tuân thủ điều trị thuốc ARV, giảm khả năng tiếp cận điều trị, sử dụng ATS gây hại cho chức năng thần kinh, suy giảm trí nhớ, ảnh hưởng đến việc chăm sóc bảo vệ sức khỏe cá nhân, không tuân thủ điều trị; một số bị cộng đồng cách ly đối mặt với nghèo đói, dinh dưỡng không đầy đủ, vô gia cư, di cư, bị bạo lực, giam giữ, tội phạm hóa...Ở phụ nữ sử dụng ma túy còn giảm khả năng phòng tránh thai, bị bạo lực giới, bị ép buộc hoặc cưỡng chế triệt sản, phá thai, lo sợ mất quyền nuôi con.

Theo báo cáo của tổ chức UNAIDS, đến cuối năm 2017, trên toàn thế giới tổng số người từ 15-64 tuổi sử dụng ma túy ít nhất 1 lần/năm vừa qua là 271 triệu người, trong đó có 35 triệu người có rối loạn sử dụng ma túy.

Báo cáo ghi nhận có khoảng 68 triệu người sử dụng chất kích thích, trong đó 38 triệu người sử dụng Amphetamine/Meth; 18,1 triệu người sử dụng Cocain; 22 triệu người sử dụng Ectasy. Năm 2017 có khoảng 585.000 người chết vì ma túy. Ở khu vực Bắc Mỹ chất phổ biến hay dùng nhất là Cocain, Meth, những chất khác là Ectasy, Amphetamine. Ở khu vực Đông Nam Á, chất phổ biến hay dùng là Meth, còn những chất khác là Amphetamine, Ectasy, Cocain, NPS.

Khu vực Đông Nam Á được đánh giá là thị trường chất kích thích dạng Amphetamine (ATS) sôi động nhất thế giới. So với năm 2010, lượng bắt giữ ATS tăng gấp 10 lần năm 2017. Thái Lan, Trung Quốc là những nước sản xuất ATS lớn nhất Châu Á, độ tinh khiết ATS tăng lên và giá bán giảm nhiều lần trong 5 năm qua. Số người điều trị các rối loạn bệnh lý thực thể và tâm thần do ATS tăng gấp 3 lần tính từ năm 2013.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Công an năm 2020, toàn quốc có 235.012 người nghiện có hồ sơ quản lý, trong đó nam giới chiếm 96,2%. Có 46 tỉnh, thành phố số lượng người nghiện tăng hơn so với năm 2019; đa số người nghiện sống tại cộng đồng. Tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp chiếm 70-80%, có một số tỉnh chiếm 90%. Tình trạng buôn bán, vận chuyển ma túy ngày càng tinh vi.

Các can thiệp đối với ma túy gồm giảm cung, giảm cầu và giảm hại. Ngày 1/3/2019, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 786/QĐ-BYT về hướng dẫn can thiệp lạm dụng ma túy tổng hợp dạng Amphetamine. Hướng dẫn tập trung vào can thiệp lạm dụng ATS chứ không hướng dẫn cho tất cả các loại ma túy tổng hợp./.

Anh Huy