CÁC CAN THIỆP CỐT LÕI DỰ PHÒNG LÂY NHIỄM HIV NHÓM SỬ DỤNG MA TÚY ATS

CÁC CAN THIỆP CỐT LÕI DỰ PHÒNG LÂY NHIỄM HIV NHÓM SỬ DỤNG MA TÚY ATS

Đối với nhóm sử dụng ma túy kích thích (ATS), theo Bs Đỗ Hữu Thủy – Cục Phòng chống HIV/AIDS của Bộ Y tế, các can thiệp cốt lõi cần quan tâm cho họ là chương trình bao cao su, chất bôi trơn và tình dục an toàn; chương trình bơm kim tiêm; dịch vụ xét nghiệm HIV; điều trị bằng thuốc kháng virut ARV; can thiệp tâm lý xã hội dựa trên bằng chứng; điều trị lệ thuộc ma túy; dự phòng điều trị bệnh lây qua đường tình dục; viêm gan virut và bệnh lao; thông tin truyền thông đặc thù cho người sử dụng ATS và bạn tình của họ; dự phòng và xử trí quá liều và nhiễm độc cấp tính.

Về phân tích bao cao su, chất bôi trơn cần có những kênh đặc thù dễ tiếp cận như tại các quán sauna, câu lạc bộ, vũ trường; phân phát từ mạng lưới đồng đẳng viên; phân phát tại các cơ sở cung cấp dịch vụ HIV, sức khỏe sinh sản, điều trị bệnh lây qua đường tình dục, phân phát trong các trại giam. Bao cao su có thể cung cấp sẵn có, kênh miễn phí, kênh thương mại, xây dựng cho các bạn kỹ năng thương lượng sử dụng bao cao su, chất bôi trơn. Cung cấp thông tin HIV, bệnh viêm gan, bệnh lây qua đường tình dục, chiến lược giảm nguy cơ lây nhiễm HIV, chọn lựa bạn tình, chọn lựa tư thế các biện pháp quan hệ tình dục với tình trạng nhiễm HIV, các thông tin điều trị sử dụng dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP).

Về sử dụng bơm kim tiêm sạch, cần cung cấp khoảng 300 chiếc/người/năm. Sử dụng bơm kim tiêm khoảng chết thấp để giảm nguy cơ, bơm kim tiêm có sẵn tại địa điểm tiêm chích; phân phát qua các đồng đẳng viên, qua kênh thương mại, hỗ trợ tư vấn các vật dụng tiêm chích an toàn, không dùng chung, thu gom bơm kim tiêm đã qua sử dụng. Kết hợp chương trình bao cao su, chất bôi trơn, chuyển gửi dịch vụ y tế, HIV/AIDS.

Lưu ý dự phòng việc hút ATS chung bằng tẩu hút gây phồng rộp, nứt, lở loét lưỡi, môi, mặt, mũi, ngón tay, qua đó tạo điều kiện lây truyền viêm gan C. Để dự phòng có thể dùng miếng bảo vệ môi, khăn lâu cồn làm sạch ống hút, son dưỡng môi chứa vitamin E, sử dụng băng vô trùng phòng bỏng hoặc vết nứt, kẹo cao su tiết nước bọt bảo vệ răng; thông tin tư vấn các trường hợp xăm an toàn, sử dụng ma túy an toàn, tình dục an toàn.

Theo báo cáo của tổ chức UNAIDS, đến cuối năm 2017, trên toàn thế giới tổng số người từ 15-64 tuổi sử dụng ma túy ít nhất 1 lần/năm vừa qua là 271 triệu người, trong đó có 35 triệu người có rối loạn sử dụng ma túy.

Báo cáo ghi nhận có khoảng 68 triệu người sử dụng chất kích thích, trong đó 38 triệu người sử dụng Amphetamine/Meth; 18,1 triệu người sử dụng Cocain; 22 triệu người sử dụng Ectasy. Năm 2017 có khoảng 585.000 người chết vì ma túy. Ở khu vực Bắc Mỹ chất phổ biến hay dùng nhất là Cocain, Meth, những chất khác là Ectasy, Amphetamine. Ở khu vực Đông Nam Á, chất phổ biến hay dùng là Meth, còn những chất khác là Amphetamine, Ectasy, Cocain, NPS.

Khu vực Đông Nam Á được đánh giá là thị trường chất kích thích dạng Amphetamine (ATS) sôi động nhất thế giới. So với năm 2010, lượng bắt giữ ATS tăng gấp 10 lần năm 2017. Thái Lan, Trung Quốc là những nước sản xuất ATS lớn nhất Châu Á, độ tinh khiết ATS tăng lên và giá bán giảm nhiều lần trong 5 năm qua. Số người điều trị các rối loạn bệnh lý thực thể và tâm thần do ATS tăng gấp 3 lần tính từ năm 2013.

Tại Việt Nam, theo báo cáo của Bộ Công an năm 2020, toàn quốc có 235.012 người nghiện có hồ sơ quản lý, trong đó nam giới chiếm 96,2%. Có 46 tỉnh, thành phố số lượng người nghiện tăng hơn so với năm 2019; đa số người nghiện sống tại cộng đồng. Tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp chiếm 70-80%, có một số tỉnh chiếm 90%. Tình trạng buôn bán, vận chuyển ma túy ngày càng tinh vi.

Các can thiệp đối với ma túy gồm giảm cung, giảm cầu và giảm hại. Ngày 1/3/2019, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 786/QĐ-BYT về hướng dẫn can thiệp lạm dụng ma túy tổng hợp dạng Amphetamine. Hướng dẫn tập trung vào can thiệp lạm dụng ATS chứ không hướng dẫn cho tất cả các loại ma túy tổng hợp./.

Hoa Đăng