PrEP tại Khánh Hòa sau 5 năm: Hành trình và dấu ấn

PrEP tại Khánh Hòa sau 5 năm: Hành trình và dấu ấn

Từ năm 2020 đến 2024, tỉnh Khánh Hòa đã triển khai mạnh mẽ chương trình điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) nhằm giảm lây nhiễm HIV trong cộng đồng. Sau 5 năm thực hiện, chương trình không chỉ ghi nhận những kết quả đáng khích lệ về số người tiếp cận dịch vụ, mà còn phản ánh rõ những đặc điểm hành vi sử dụng PrEP, qua đó gợi mở hướng điều chỉnh phù hợp hơn trong giai đoạn tiếp theo.

Hơn 1.100 người lần đầu sử dụng PrEP – dấu hiệu tích cực về mức độ tiếp cận

Trong giai đoạn 2020–2024, tổng cộng 1.143 người lần đầu tiên sử dụng PrEP tại các cơ sở y tế trên địa bàn Khánh Hòa. Trong đó, gần như toàn bộ khách hàng (1.142 người) lựa chọn phác đồ PrEP hằng ngày, chỉ có duy nhất 1 trường hợp sử dụng PrEP theo tình huống. Điều này cho thấy khách hàng đã chủ động tiếp cận dịch vụ dự phòng HIV, đồng thời cũng phản ánh hướng tư vấn điều trị phù hợp với nhu cầu nguy cơ thực tế tại địa phương.

Các nhóm đối tượng tiếp cận PrEP gồm có nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), người chuyển giới nữ, người bán dâm, bạn tình dị nhiễm và các nhóm nguy cơ khác. Đặc biệt, nhóm tuổi từ 20–34 chiếm tỷ lệ lớn nhất, phù hợp với đặc điểm dịch tễ HIV hiện nay.

Tỷ lệ duy trì chưa cao, nhưng phản ánh thực tế sử dụng linh hoạt

Đến cuối kỳ báo cáo, chỉ còn 273 người đang sử dụng PrEP, chiếm khoảng 24% so với tổng số khởi đầu. Đây là thực tế phổ biến trong các chương trình PrEP trên toàn quốc, khi nhiều người chỉ cần sử dụng thuốc trong giai đoạn có nguy cơ cao, sau đó chủ động dừng khi không còn nguy cơ hoặc đã quan hệ tình dục an toàn.

Trong tổng số 906 người đã dừng PrEP, có đến 523 người (gần 58%) dừng vì không còn nguy cơ – tức là họ đã thay đổi hành vi tình dục, chấm dứt quan hệ nguy cơ hoặc bạn tình nhiễm HIV đã đạt tải lượng virus không phát hiện được (U=U). Đây được xem là lý do tích cực và hợp lý, cho thấy PrEP đang được sử dụng đúng với bản chất “phòng ngừa theo nhu cầu”.

Ngoài ra, một nguyên nhân đáng quan tâm khác là mất dấu khách hàng, chiếm 270 trường hợp. Đây là nhóm người không quay lại tái khám trong vòng 30 ngày sau lịch hẹn và không có thông tin liên hệ lại. Tình trạng mất dấu thường xảy ra ở nhóm trẻ, người di chuyển nhiều hoặc ít gắn bó với cơ sở y tế. Việc mất kết nối có thể khiến người dùng không tiếp tục nhận thuốc, làm gián đoạn quá trình dự phòng và tăng nguy cơ phơi nhiễm nếu hành vi nguy cơ vẫn tiếp diễn.

Tỷ lệ duy trì điều trị còn nhiều điều cần cải thiện

Tỷ lệ người dùng duy trì PrEP ít nhất 3 tháng kể từ lần đầu tiên sử dụng đạt 43,7%, trong khi tỷ lệ tiếp tục dùng đến cuối kỳ là 42,1%. Những con số này không thấp nếu hiểu đúng bản chất của PrEP là dùng theo giai đoạn nguy cơ. Tuy nhiên, để nâng cao hiệu quả phòng ngừa toàn diện, chương trình cần tiếp tục tập trung vào: hỗ trợ khách hàng duy trì kết nối với dịch vụ, cải thiện chất lượng tư vấn, và tăng cường can thiệp cho nhóm dễ mất dấu.

Khép lại 5 năm: Từ khởi động đến mở rộng vững chắc

5 năm triển khai PrEP tại Khánh Hòa là chặng đường khẳng định rõ sự chủ động của hệ thống y tế địa phương trong tiếp cận các giải pháp phòng ngừa HIV hiện đại. Với hơn 1.100 người từng tham gia, tỷ lệ nhiễm mới HIV có xu hướng giảm dần và phần lớn dừng sử dụng đúng chỉ định, chương trình đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận.

Trong giai đoạn sắp tới, PrEP sẽ tiếp tục đóng vai trò là một trong những mũi nhọn quan trọng trong chiến lược phòng, chống HIV/AIDS tại Khánh Hòa. Mục tiêu cụ thể là đưa tỷ lệ nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) sử dụng PrEP đạt ít nhất 30% vào năm 2025 và tăng lên 40% vào năm 2030. Đây không chỉ là những con số định lượng, mà còn là cam kết mạnh mẽ trong việc bảo vệ nhóm nguy cơ cao, đồng thời hiện thực hóa Chiến lược quốc gia hướng tới chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.

BS. Nguyễn Quốc Huy

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Khánh Hòa