CHĂM SÓC, THEO DÕI TRẺ CÓ HỘI CHỨNG ZIKA BẨM SINH

CHĂM SÓC, THEO DÕI TRẺ CÓ HỘI CHỨNG ZIKA BẨM SINH

Bệnh do vi rút Zika là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây truyền chủ yếu qua muỗi vằn, có thể gây thành dịch và hiện đang lưu hành ở Việt Nam. Hiện nay chưa có vắc xin dự phòng và thuốc điều trị đặc hiệu.

Theo Hướng dẫn của Bộ Y tế ngày 15/3/2019, đối với chăm sóc, theo dõi trẻ từ 0-24 tháng tuổi có hội chứng Zika bẩm sinh hoặc trẻ sinh ra từ mẹ được xác định bị nhiễm Zika trong thời gian mang thai, nguyên tắc chung là tất cả các trẻ sinh ra cần được bảo đảm chăm sóc thiết yếu, khám toàn diện trước khi cho về nhà.Trẻ cần được theo dõi tăng trưởng theo định kỳ, tiêm chủng đúng lịch và đến cơ sở y tế khám khi có các dấu hiệu bất thường về sức khỏe. Chuyển đến cơ sở chuyên khoa để điều trị/chăm sóc đặc biệt nếu cần.Việc chăm sóc tại gia đình cũng rất quan trọng. Cán bộ y tế cần tư vấn cho gia đình các thông tin về bệnh, tiên lượng bệnh và cách chăm sóc bệnh nhi phù hợp.

Theo khuyến cáo của WHO, các bà mẹ bị nhiễm vi rút Zika trong khi mang thai vẫn có thể nuôi con bằng sữa mẹ.Đối với các trẻ được sinh ra từ bà mẹ nhiễm vi rút Zika trong khi mang thai hoặc có đầu nhỏ/có hội chứng Zika bẩm sinh, cần được thông báo cho Trung tâm Y tế dự phòng/Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh/thành phố.

Theo dõi, chăm sóc cụ thể với những trẻ không có đầu nhỏ và các dấu hiệu của hội chứng Zika bẩm sinh nhưng sinh ra từ bà mẹ được chẩn đoán nhiễm vi rút Zika trong khi mang thai, cần khám lại trẻ ở các thời điểm sau:

- Từ 4-6 tháng, đánh giá thính lực nếu có dấu hiệu nghi ngờ. Nếu chưa khám được lúc 4-6 tháng thì đánh giá lại ở thời điểm 9 tháng.

- Từ 12,18,24 tháng sẽ khám định kỳ, đo vòng đầu, đánh giá sự phát triển tinh thần, vận động của trẻ.

Với những trẻ có đầu nhỏ hoặc có các dấu hiệu của hội chứng Zika bẩm sinh, đánh giá khả năng bú, nuốt, tình trạng ngủ, phát hiện các động tác bất thường như nghẹn, co giật.Khám lại vào các thời điểm:

- 2 tuần: Kiểm tra chức năng tuyến giáp (TSH, T4 tự do).

- 1 tháng, 2 tháng: Đánh giá sự phát triển tinh thần, vận động.

- 3 tháng: Xét nghiệm TSH, T4 tự do, khám chuyên khoa mắt.

- 4-6 tháng: Đánh giá thính lực.

- 12,18,24 tháng: Khám định kỳ, đo vòng đầu, đánh giá sự phát triển tinh thần, vận động.

Đối với công tác tư vấn, tùy theo từng trường hợp để tư vấn cho phù hợp.

Đối với vợ chồng/bạn tình dự định có thai:Phụ nữ dự định có thai và người chồng hoặc bạn tình không nên đi đến vùng dịch khi không thực sự cần thiết.Các cặp vợ chồng, bạn tình đang sống tại vùng có dịch hoặc trở về từ vùng dịch nếu có ý định mang thai cần đến cơ sở y tế để khám và tư vấn trước khi quyết định mang thai.

Đối với phụ nữ mang thai, cần tư vấn những thông tin như:phụ nữ có thai 3 tháng đầu và 3 tháng giữa không nên đến vùng dịch khi không thực sự cần thiết; Phụ nữ có thai cần đi khám thai định kỳ theo quy định tại Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ CSSKSS; Phụ nữ mang thai có thể bị lây nhiễm vi rút Zika do muỗi vằn đốt hoặc quan hệ tình dục với người nhiễm vi rút Zika mà không sử dụng bao cao su. Nhiễm vi rút Zika ở phụ nữ mang thai có nguy cơ gây dị tật và chứng đầu nhỏ ở thai nhi. Theo các báo cáo ghi nhận dị tật bẩm sinh, tỷ lệ đầu nhỏ trên toàn cầu vào khoảng 0,5 đến 10-20/10.000 ca sinh (0,005-0,2%). Tuy nhiên, theo ước tính từ Hệ thống Giám sátdị tật bẩm sinh của Châu Âu (EUROCAT), tỷ lệ đầu nhỏ chiếm khoảng 2,85 ca/10.000 ca sinh và kết quả Nghiên cứu về Dị tật bẩm sinh của khu vực Mỹ Latinh (ECLAMC) cho thấy tỷ lệ này khoảng 1,98/10.000, tức là 0,02-0,03% tổng số ca sinh.

Nếu có các triệu chứng như sốt, phát ban hoặc có các dấu hiệu khác của bệnh cần đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn.Các biện pháp phòng lây nhiễm vi rút Zika bao gồm diệt muỗi, bảo vệ cá nhân phòng tránh bị muỗi đốt và tình dục an toàn (dùng bao cao su).

Cần đặc biệt lưu ý truyền thông, tư vấn ở những vùng có xuất hiện ca bệnh, các thành phố lớn, du lịch phát triển mạnh, nơi có tỷ lệ sốt xuất huyết cao mật độ muỗi lớn.Nếu phụ nữ mang thai có kết quả xét nghiệm Zika dương tính, cán bộ y tế cần tư vấn về việc cần siêu âm phát hiện đầu nhỏ, có thể cần tiến hành chọc ối hoặc các thăm dò khác để phát hiện các dị tật ở thai nhi.

Trường hợp phụ nữ mang thai được chẩn đoán có đầu nhỏ ở thai nhi (có hoặc không có xét nghiệm Zika dương tính), cán bộ y tế thông báo cho phụ nữ mang thai và người nhà về tình trạng bệnh, mức độ nặng và tiên lượng của ca bệnh; Cung cấp đầy đủ thông tin để gia đình tự quyết định; Trường hợp gia đình quyết định giữ thai, cần tiếp tục chăm sóc thai phụ, tư vấn và hỗ trợ tâm lý trước và sau sinh cho người phụ nữ và gia đình, cũng như chuẩn bị kế hoạch chăm sóc trẻ sơ sinh.

Đối với gia đình trẻ có hội chứng Zika bẩm sinh hoặc trẻ sinh ra từ mẹ được xác định bị nhiễm Zika khi mang thai, cần tư vấn cho gia đình các thông tin về bệnh do Zika; tiên lượng bệnh; cách sàng lọc, phát hiện các dấu hiệu khiếm khuyết nghe, nhìn, các dấu hiệu chậm phát triển tinh thần, vận động ở trẻ; cách chăm sóc bệnh nhi phù hợp.Các bà mẹ bị nhiễm vi rút Zika trong khi mang thai vẫn có thể nuôi con bằng sữa mẹ.

Gia đình cần tuân thủ các mốc khám định kỳ cho trẻ; đồng thời hỗ trợ tâm lý cho gia đình, giới thiệu đến các cơ sở bảo trợ xã hội nếu cần.

Quỳnh Anh